บทนำ อาการท้องผูกในศาสตร์การแพทย์แผนไทยสามารถพัฒนาเป็นโรคดานลม หรือโรคท้องผูกเรื้อรังในศาตร์การแพทย์ตะวันตกได้ในอนาคต ซึ่งหากพิจารณาโรคตามทฤษฎีธาตุ พบว่า เกิดจากภาวะไม่สมดุลของธาตุในร่างกาย โดยมีปัจจัยส่งเสริมในการเกิดโรคคือ พฤติกรรมการใช้ชีวิต การรับประทานอาหาร และความเสื่อมของร่างกาย เป็นต้น วัตถุประสงค์ เพื่อแสดงกลไกการเกิดโรคตามทฤษฎีธาตุและวิธีในการรักษาอาการท้องผูกเรื้อรังตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย วิธีการศึกษา จากการทบทวนวรรณกรรมจากหนังสือ บทความ และตำราไทย จำนวนมากกว่า 50 เล่ม ในเรื่องอาการท้องผูกเรื้อรัง โดยศึกษาเกี่ยวกับ สาเหตุ หลักการรักษา และการใช้ยาสมุนไพร ผลการศึกษา อาการท้องผูกเรื้อรังเกิดจาก ธาตุลมมีการเคลื่อนที่น้อย ธาตุไฟมากทำให้อุจจาระแข็งและแห้ง และธาตุน้ำมีน้อย ทำให้อุจจาระแข็ง การรักษาอาการท้องผูกเรื้อรังจะมุ่งปรับธาตุในร่างกายให้สมดุล อาทิเช่น การแนะนำให้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การนวดไทย การรับประทานยาต้มเฉพาะราย และการเผายาหน้าท้อง ยาที่ใช้ คือ ยาที่เพิ่มธาตุน้ำ คือยารสเปรี้ยว ยาช่วยเพิ่มธาตุลม คือเผ็ดร้อน สุขุม ซึ่งการศึกษาในครั้งนี้ทำให้พบทางเลือกในการรักษาอาการท้องผูกเรื้อรังโดยให้ศาสตร์การแพทย์แผนไทย ตลอดจนอาจเป็นหัวข้อในการศึกษา เชิงลึกต่อไปของสมุนไพรในตำรับ สรุป การรักษาอาการท้องผูกเรื้อรังตามศาสตร์การแพทย์แผนไทยเกิดจากธาตุลมและไฟมากทำให้น้ำหย่อน ซึ่งวิธีในการรักษาทำได้โดยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม การนวดไทย การรับประทานยาต้มเฉพาะราย และการเผายาหน้าท้อง Introduction: “Dan Lom” in Thai traditional medicine (TTM) can develop into what Western medicine terms as chronic constipation (CC). When considering the disease according to Dhatu theory, chronic constipation is seen as an imbalance of Dhatu in the body, with the primary concerns of living and eating behavior as well as the deterioration of the body. Objective: The aim for this study is the treatment of chronic constipation according to TTM and the use of Dhatu’s theory and methods. Methods: Study as to the causes and principles of treatment and the use of herbal medicine, as well as a comprehensive literature reviews of more than 50 books and articles, as well as Thai textbooks on chronic constipation. Results: This study found an alternative to treating chronic constipation with TTM methods. The treatment of CC aims to balance the Dhatu in the body, and change the behavior of the patient further with Thai massage, herbal decoction and “Poaya-Natong.” CC is caused by uncirculated wind Dhatu, hard stool from fire Dhatu as well as a lack of water, making stool dry. With herbs, sour increases the water Dhatu and spice increases the circulation of the wind Dhatu. Studies into this treatment with herbal fomulations should be researched further. Conclusions: Treatment of chronic constipation with TTM methods was carried out by increasing the wind and fire Dhatu, as a consequences of a decrease in water. This problem can be resolved with a change in the patient’s behavior, along with Thai massage, herbal decoction and “Poaya-Natong.”
