ด้วยรักและรำลึกถึง : ศิลปะเชิงกระบวนการว่าด้วยการเผชิญความอาลัย

Love and Remembrance: Process Art on Coping with Grief

Abstract

บทความนี้เป็นเอกสารบันทึกกระบวนการศิลปะ ซึ่งตีแผ่ปรากฎการณ์ที่เกิดขั้นระหว่างสร้างสรรค์งานศิลปะด้วยกระบวนการที่กำหนดเพื่อทำความเข้าใจว่าการลงมือทำงานศิลปะจะช่วยจัดการกับความรู้สึกอาลัยได้อย่างไร วิธีการศึกษาใช้การสัมภาษณ์เชิงลึกและการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยเปรียบเทียบระหว่างการเขียนภาพตามลำพังในที่พัก การเขียนภาพตามลำพังในที่สาธารณะ และการเขียนภาพร่วมกับผู้อื่นในที่สาธารณะ และมีการทวนสอบโดยที่ปรึกษา ผลการศึกษาพบว่ากระบวนการที่ใช้โปรเจคเตอร์ฉายภาพลงบนฉากแล้วเขียนภาพโดยการลอกลาย น่าจะมีส่วนช่วยให้เผชิญกับความอาลัยได้ง่ายขึ้น โดยทำให้ผู้สูญเสียได้เห็นรายละเอียดของรอยยิ้มผู้ล่วงลับจากภาพถ่ายที่ตนเองเป็นผู้เลือกมา ซึ่งอาจช่วยกระตุ้นความทรงจำเชิงบวกที่มีต่อผู้ล่วงลับ ทำให้ผู้สูญเสียตระหนักถึงช่วงเวลาที่ผู้ล่วงลับเคยมีความสุข และทำให้เกิด “รอยยิ้มทั้งน้ำตา” ขณะที่การได้ร่วมกันเขียนภาพและจัดแสดงงานในที่สาธารณะน่าจะเป็นเหมือนการเปิดโอกาสให้ชุมชนช่วยยืนยันว่าสายสัมพันธ์ที่ผู้สูญเสียเคยมีกับผู้ล่วงลับนั้นได้เกิดขึ้นจริง และยังดำรงอยู่ต่อไป ผู้สูญเสียและผู้ล่วงลับยังเป็นส่วนหนึ่งของกันและกันแม้ชีวิตของฝ่ายหนึ่งจะสิ้นสุดไปแล้ว ผู้ที่ยังติดค้างอยู่ในความอาลัยจึงได้รับตัวตนที่หายไปคืนกลับมา และความอาลัยจึงไม่จำเป็นอีกต่อไปเมื่อที่ว่างถูกเติมเต็มแล้ว  This article is the documentary evidence of an artistic process, which aims to disclose the phenomenon of creating art with the formulated process. The researcher aims to gain an insight into the mechanism by which art can be a means of coping with grief. It is a qualitative study through in-depth interview and participatory action research from the perspectives of creator, who make art alone in private, make art alone in public, and make art together with participants in public. The study is reviewed by the advisor who is the project manager of Galleries’ Nights Bangsaen event. It was found that the process which photographs selected by those who grief are projected on the drawing space for tracing could help coping with grief. When the details of the deceased’s smile are enlarged, the participant’s positive memory could be triggered that one is aware of the moment in time when they were together happily. The poetic process thus induce the bittersweet smile which is nevertheless a smile. Meanwhile, making art together and displaying art in the public might be the opportunity for the political community to assure that the relationship shared by the deceased and the participant is real and still exists. The deceased and the participant continue to be the part of each other despite the death of one person. In this way the community helps returning the temporarily-loss self to the participant who is coping with grief. At the end, grief is no longer necessary as the blank space is fulfilled. KEYWORDS: Grief, Process Art, Practice-led Research