แนวทางการพัฒนางานหัตถกรรมไม้ไผ่ในวิถีชีวิตคนอีสาน

Strategys for the Development of Bamboo Crafts in Esan Folklore

Abstract

การศึกษาวิจัยในครั้งนี้ ผู้วิจัยได้กำหนดวัตถุประสงค์ในการวิจัยไว้ 3 ประการ คือ 1) ศึกษาควาเป็นมาของงานหัตถกรรมไม้ไผ่ที่อยู่ในวิถีชีวิตของคนอีสานเกี่ยวกับประเพณีความเชื่อ ตลอดจนการใช้สอยในชีวิตประจำวัน 2) ศึกษากระบวนการผลิตในแง่ของ การปรับปรุงพัฒนาคุณภาพ วัสดุและรูปแบบที่เหมาะสม 3) ศึกษาแนวทางในการออกแบบประยุกต์ใช้งาน เพื่อปรับปรุงพัฒนางานหัตถกรรมไม้ไผ่ให้เหมาะสมกับสภาพสังคม วิถีชีวิตของคนอีสานทั้งในปัจจุบันและอนาคต โดยผู้วิจัยได้ศึกษาสำรวจและค้นคว้าข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างที่เป็นภูมิปัญญาชาวบ้านและกลุ่มชาวบ้าน ซึ่งเป็นตัวแทนของกลุ่มประชากรใน 19 จังหวัด ผลการวิจัยพบว่าแนวทางการพัฒนางานหัตถกรรมไม้ไผ่อาจสรุปได้เป็น 3 ด้านคือ ด้านวัสดุด้านกระบวนการผลิตและด้านรูปแบบของผลิตภัณฑ์ผลการวิจัยพบว่าแนวทางการพัฒนางานหัตถกรรมไม้ไผ่อาจสรุปได้เป็น 3 ด้านคือ ด้านวัสดุด้านกระบวนการผลิตและด้านรูปแบบของผลิตภัณฑ์ในการนี้ ผู้วิจัยได้ศึกษาการพัฒนาคุณภาพวัสดุพบว่ากรรมวิธีที่เหมาะสมกับวิถีชีวิตของคนอีสานในการผลิตงานหัตถกรรมไม้ไผ่ในการป้องกันมอดและแมลง มี 3 วิธีคือ 1) วิธีการรมควันกลางแจ้ง 2) วิธีการอบโดยใช้เตาอบ 3) วิธีการเลือกฤดูกาลในการตัดไม้ไผ่ สำหรับด้านการพัฒนากระบวนการผลิตคนอีสานได้รับการสืบทอด ความรู้เชิงช่างในงานหัตถกรรมมาเป็นระยะเวลาที่ยาวนานสามารถแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างชุมชนได้ หากมีการส่งเสริมและพัฒนาที่เหมาะสมผู้วิจัยพบว่า เทคนิคการย้อมสีผลิตภัณฑ์ไม้ไผ่โดยอาศัยวัสดุธรรมชาติจะช่วยส่งเสริมให้ผลิตภัณฑ์บางประเภทมีความสวยงามและมีคุณค่ายิ่งขึ้น จึงได้ศึกษาทดลองพบว่าความสำคัญของการย้อมสีจากวัสดุธรรมชาติอยู่ที่การเตรียมผิวไม้ไผ่ก่อนการย้อม โดยการต้มไม้ไผ่ที่ขูดผิดนอกออกแล้วร่วมกับใบยูคาลิปตัสสารส้มและเกลือ จะทำให้สามารถย้อมสีผิวไม้ไผ่ให้ติดสีได้เป็นอย่างดี สุดท้ายคือ ด้านการพัฒนารูปแบบของผลิตภัณฑ์ ผู้วิจัยได้ศึกษาข้อมูลจากผู้ใช้ผลิตภัณฑ์และผู้ผลิตงานหัตถกรรมไม้ไผ่ โดยคำนึงถึงความสัมพันธ์ในองค์ประกอบสำคัญ 3 ประการคือ มนุษย์ ธรรมชาติและสังคม เพื่อกำหนดเป็นทฤษฎีกรอบแนวคิดในการออกแบบหัตถกรรมไม้ไผ่ในวิถีชีวิตคนอีสานได้เป็น 7 ประการดังนี้คือ 1) มีประโยชน์ใช้สอยสอดคล้องกับวิถีชีวิตในชุมชน 2) อำนวยความสะดวกต่อการผลิตบนพื้นฐานความรู้ของชาวบ้าน 3) มีความสะดวกต่อการใช้สอยที่ดีกว่า 4) วัสดุสามารถหาได้ในท้องถิ่น 5) ต้นทุนการผลิตอยู่ในระดับชาวบ้าน ดำเนินการได้และมีความคุ้มประโยชน์ 6) ไม่กระทบต่อค่านิยม และสิ่งแวดล้อมในเชิงลบ 7 มีการสร้างสรรค์ในด้านความงาม โดยทฤษฎีทั้ง 7 ประการข้างต้น สามารถใช้เป็นแนวทางในการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ไม้ไผ่ได้ตามผลการทดสอบทฤษฎีในการออกแบบแนบท้ายการวิจัยในครั้งนี้  For this study, the researcher set three objectives: (1) To study the history of bamboo handicraft in the lifestyle of Esan people regarding tradition, belief, and everyday use; (2) to study the manufacturing process in the aspect of the appropriate improvement and development of material and style quality; and, (3) to study the practice of the design and application in order to improve the bamboo handicraft to suit Esan people's social condition and lifestyle, both now and in the future. The researcher based his study on the information collecting for wisdom and 19 provinces representatives. The research shows that the development of bamboo handicraft may be categorized into three aspects: material, manufacturing process and the product styles. In bamboo handicraft production. Local people use three methods to prevent weevils and insects (1) by smoking in sunlight; (2) by baking in the oven, and (3) by harvesting in the appropriate season. As for the development of the manufacturing process, Esan people have inherited craftsmanship from the order generations. People in different communities can exchange normally art knowledge.  With suitable support and development, the researcher finds that the technique of dying bamboo products with natural substances will add beauty and value to some products.  It has also been discovered that the strategy of dying bamboo products with natural substances is to prepare the bamboo surface before dying. This is done by boiling the bamboo, When the exterior layer has been scraped, with eucalyptus leaves, alum and salt. When dye, this method will allow the color to adhere well to the bamboo. Finally, conceming the development of product styles, consumers and craftsmen emphasize the relationship between three main factors: human, nature and society. To set a framework for bamboo handicraft design to suit Esan people's lifestyle, the researcher proposes seven product aspects (1) Products with functions correspond to the community's lifestyle (2) products that use production process on the basis of local knowledge (3) product that can be use convenienlly use; (4) product that uses material found locally; (5) product that can be produced with lowcost and gained high margin; (6) product that produce no negative effect to the value system and environment; and (7) products that are aesthetically created in aesthetic. The seven aspects can be used for the design and development bamboo products.