การรับรู้ผลกระทบของการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนที่ส่งผลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตของผู้อยู่อาศัยในชุมชน กรณีศึกษาชุมชนบ้านบางโรง จังหวัดภูเก็ต
Perceived impact of sustainable community-based tourism affecting to quality of life satisfaction of residents in community: A case study of Ban Bang Rong Community, Phuket
Keywords:
การท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน, สิ่งแวดล้อม, สังคมและวัฒนธรรม, เศรษฐกิจ, เทคโนโลยี, ความพึงพอใจในคุณภาพชีวิต, Sustainable community-based tourism, environment, socio-culture, economic, technology, quality of life satisfactionAbstract
วัตถุประสงค์ของการศึกษาครั้งนี้เพื่อตรวจสอบการรับรู้ผลกระทบจากการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืนที่ส่งผลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตของผู้อยู่อาศัยในชุมชนบ้านบางโรง จังหวัดภูเก็ต โดยใช้วิธีการวิจัยแบบผสานวิธี โดยดำเนินการพร้อมกันระหว่างการวิจัยเชิงปริมาณและการวิจัยเชิงคุณภาพแบบคู่ขนานซึ่งการวิจัยเชิงปริมาณมีลักษณะเป็นงานวิจัยเชิงสำรวจ เก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามแบบมีโครงสร้างกับกลุ่มตัวอย่างซึ่งเป็นคนในชุมชนบ้านบางโรง จำนวน 289 คน แล้วนำมาวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการถดถอยเชิงพหุ ส่วนวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพใช้ยุทธวิธีการวิจัยแบบกรณีศึกษา เก็บข้อมูลด้วยแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างกับผู้นำชุมชนในพื้นที่ชุมชนบ้านบางโรง จำนวน 5 คน แล้วนำมาวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการศึกษาเชิงปริมาณ พบว่า ปัจจัยสังคมและวัฒนธรรมมีอิทธิพลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตที่นัยสำคัญทางสถิติระดับ 0.001 (β = .216, t = 3.743***) และเศรษฐกิจมีอิทธิพลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตที่นัยสำคัญทางสถิติระดับ 0.001 (β = .186, t = 3.339***) เช่นเดียวกัน นอกจากนั้นสิ่งแวดล้อมมีอิทธิพลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตที่นัยสำคัญทางสถิติระดับ 0.01 (β = .149, t = 2.649**) และเทคโนโลยีมีอิทธิพลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตที่นัยสำคัญทางสถิติระดับ 0.05 (β = .106, t = 1.970*) และผลการศึกษาเชิงคุณภาพ พบว่า ปัจจัยที่ส่งผลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตของผู้อยู่อาศัยในชุมชนสามารถรับรู้ได้ด้วย 4 มิติ ได้แก่ สิ่งแวดล้อม สังคมและวัฒนธรรม เศรษฐกิจ และเทคโนโลยี นอกจากนั้นการวิเคราะห์ข้อมูลแบบผสานวิธีระหว่างเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ ผลการศึกษาทั้งสองวิธีมีความสอดคล้องกัน พบว่ามิติสิ่งแวดล้อม สังคมและวัฒนธรรม เศรษฐกิจ และเทคโนโลยีส่งผลต่อความพึงพอใจในคุณภาพชีวิตของผู้อยู่อาศัยในชุมชนบ้านบางโรง จังหวัดภูเก็ต This study aimed to investigate the perceived impact of community-based tourism effect on quality of life of the residents’ in Baan Bang Rong Community, Phuket. The mixed method research was used with concurrent approach by qualitative method and qualitative method. The quantitative method was survey research. The data was collected from 289 residents in Baan Bang Rong Community with questionnaire and analyzed with multiple regression analysis. The qualitative method was case study research. The data was collected from five community leaders in Baan Bang Rong Community with semi-structure interview; and analyzed with content analysis. The quantitative results showed that social and culture affected on quality of life satisfaction at 0.001 (β = .216, t = 3.743***). The economic influenced on quality of life satisfaction at 0.001 (β = .186, t = 3.339***). Moreover, environment impacted on quality of life satisfaction at 0.01 (β = .149, t = 2.649**). In addition, technology had effect on quality of life satisfaction at 0.05 (β = .106, t = 1.970*). The qualitative result showed that factors: environment, socio-culture, economic, and technology, affected on quality of life satisfaction for residents. Also, the results of mixed method data analysis with qualitative and quantitative showed that it was consistent. The factors: environment, socio-culture, economic, and technology, influenced on quality of life satisfaction of residents in Ban Bang Rong Community, Phuket.References
กรมการท่องเที่ยว. (2563). สถิตินักท่องเที่ยว. กรุงเทพมหานคร: กรมการท่องเที่ยว.
กระทรวงท่องเที่ยวและกีฬา. (2560). แผนพัฒนาการท่องเที่ยวแห่งชาติ ฉบับที่ 2 (พ.ศ.2560–2564). กรุงเทพ มหานคร: คณะกรรมการนโยบายการท่องเที่ยวแห่งชาติ.
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย. (2562). แผนการปฏิบัติการการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2562. สืบค้นเมื่อ 1 สิงหาคม พ.ศ.2562 สืบค้นจาก https://portal.tourismthailand.org.
จิราพร เทืองน้อย และสัมพันธ์ พลภักดิ์. (2561). การพัฒนาการบริหารจัดการพื้นที่ท่องเที่ยวของจังหวัดเพชรบูรณ์ตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยอีสเทิร์นเอเชีย, 8(1), 57-69.
ณัฏฐพัชร มณีโรจน์. (2560). การจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน. วารสารวิชาการการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ, 13(2), 25-46.
ดวงพร อ่อนหวาน. (2545). ปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จของธุรกิจชุมชน ในเขตภาคเหนือ. กรุงเทพมหานคร: สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล.
บัญชา สาลิกา. ผู้ใหญ่บ้านชุมชนบ้านบางโรง. สัมภาษณ์, 5 เดือนสิงหาคม 2562.
ประยูรศรี บุตรแสนคม. (2555). การคัดเลือกตัวแปรพยากรณ์เข้าในสมการถดถอนพหุคูณ. วารสารการวัดผลการศึกษามหาวิทยาลัยมหาสารคาม, 17(1), 43-60.
แพรดาว ฟูพาณิชย์พฤกษ์. (2560). กรอบนโยบายและมาตรการเชิงกลยุทธ์ในการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน: กรณีศึกษาเกาะเสม็ด จังหวัดระยอง. วารสารวิชาการการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ,13(1), 133-158.
รุ่งรัตน์ หัตถกรรม, ราเมศร์ พรหมชาติ, นรินทร์ เจตธำรง, วีรากร รัตกูล และกนกเกล้า แกล้วกล้า. (2560). การพัฒนาองค์ประกอบและตัวชี้วัดความสุขมวลรวมของการจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน. วารสารสหวิทยาการจัดการ, 1(1), 99-108.
สาธิญา รุ่งพิพัฒนพงศ์. (2558). องค์ประกอบของความยั่งยืนสำหรับการทองเที่ยวเชิงสร้างสรรค์: กรณีศึกษา ชุมชนอัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม. วารสารศิลปศาสตรมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, 11(2), 115-140.
องค์การบริหารพิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน. (2561). แผนพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างยั่งยืน ปี พ.ศ.2561-2563. กรุงเทพมหานคร: องค์การบริหารพิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน).
Allen, L. R., Hafer, H. R., Long, P. T., & Perdue, R.R. (1993). Rural residents' attitudes toward recreation and tourism development. Journal of Travel Research,31(4), 27-33.
Almeida-García, F., Peláez-Fernández, M. Á., Balbuena-Vázquez, A., & Cortés-Macias, R. (2016). Residents' perceptions of tourism development in Benalmádena (Spain). Tourism Management,54, 259-274.
Andereck, K. L., & Nyaupane, G. P. (2011). Exploring the nature of tourism and quality of life perceptions among residents. Journal of Travel Research,50(3), 248-260.
Choi, H. C., & Sirakaya, E. (2006). Sustainability indicators for managing community tourism. Tourism Management,27(6), 1274-1289.
Croes, R. (2014). The role of tourism in poverty reduction: An empirical assessment. Tourism Economics, 20(2), 207–226.
Cummins, R. A. (1996). Assessing quality of life. Quality of life for people with disabilities: Model, research and practice.
Davis, D., Allen, J., & Cosenza, R. M. (1988). Segmenting local residents by their attitudes, interests, and opinions toward tourism. Journal of Travel Research, 27(2), 2-8.
Diedrich, A., & García-Buades, E. (2009). Local perceptions of tourism as indicators of destination decline. Tourism Management, 30(4), 512–521.
Dolnicar, S., Lazarevski, K., & Yanamandram, V. (2012). Quality-of-life and travel motivations: Integrating the two concepts in the grevillea model. Handbook of Tourism and Quality-of-Life Research. Springer.
Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Eveluating structural equation models with unobservable variables and measure. Journal of Marketing Research, 18, 39-50.
Gursoy, D., Jurowski, C., & Uysal, M. (2002). Resident attitudes: A structural modeling approach. Annals of Tourism Research, 29(1), 79-105.
Hair, J. F., Anderson, B. W., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis with reading(4thed.). New Jersey: Prentice-Hall.
Hunt, C., & Stronza, A. (2014). Stage-based tourism models and resident attitudes towards tourism in an emerging destination in the developing world. Journal of Sustainable Tourism, 22(2), 279-298.
Kang, S. K., Lee, C. K., Yoon, Y., & Long, P. T. (2008). Resident perception of the impact of limited-stakes community-based casino gaming in mature gaming communities. Tourism Management, 29(4), 681-694.
Kim, K., Uysal, M., & Sirgy, M. J. (2013). How does tourism in a community impact the quality of life of community residents? Tourism Management, 36, 527–540.
Lee, T. H. (2013). Influence analysis of community resident support for sustainable tourism development. Tourism Management, 34, 37–46.
Lee, T. H., & Hsieh, H. P. (2016). Indicators of sustainable tourism: A case study from a Taiwan's wetland. Ecological Indicators, 67, 779-787.
Lee, T. H., & Jan, F. H. (2019). Can community-based tourism contribute to sustainable development? Evidence from residents’ perceptions of the sustainability. Tourism Management, 70, 368-380.
Lepp, A. (2007). Residents’ attitudes towards tourism in Bigodi village, Uganda. Tourism management, 28(3), 876-885.
Long, P. T., Perdue, R. R., & Allen, L. (1990). Rural resident tourism perceptions and attitudes by community level of tourism. Journal of travel research, 28(3), 3-9.
Lundberg, E. (2015). The level of tourism development and resident attitudes: A comparative case study of coastal destinations. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism,15(3), 266-294.
Meeberg, G. A. (1993). Quality of life: A concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 18(1), 32–38.
Ngo, T., Lohmann, G., & Hales, R. (2018). Collaborative marketing for the sustainable development of community-based tourism enterprises: Voices from the field. Journal of Sustainable Tourism, 26(8), 1325-1343.
Nicholas, L. N., Thapa, B., & Ko, Y. J. (2009). Residents’ perspective of a world heritage site: The pitons management area, ST. Lucia. Annals of Tourism Research, 36(3), 390-412.
Nunkoo, R., & Gursoy, D. (2012). Residents’ support for tourism: An identity perspective. Annals of Tourism Research, 39(1), 243-268.
Ohe, Y., & Kurihara, S. (2013). Evaluating the complementary relationship between local brand farm products and rural tourism: Evidence from Japan. Tourism Management, 35, 278-283.
Okazaki, E. (2008). A community-based tourism model: Its conception and use. Journal of Sustainable Tourism, 16(5), 511-529.
Prentice, R. (1993). Community-driven tourism planning and residents’ preferences. Tourism Management, 14, 218-227.
Puczkó, L., & Rátz, T. (2000). Tourist and resident perceptions of the physical impacts of tourism at Lake Balaton, Hungary: issues for sustainable tourism management. Journal of Sustainable Tourism, 8(6), 458-478.
Ross, S., & Wall, G. (1999). Ecotourism: Towards congruence between theory and practice. Tourism Management, 20(1), 123–132.
Shakeela, A., & Weaver, D. (2018). “Managed evils” of hedonistic tourism in the Maldives: Islamic social representations and their mediation of local social exchange. Annals of Tourism Research, 71(C), 13-24.
Tosun, C. (2002). Host perceptions of impacts: a comparative tourism study. Annals of Tourism Research, 29, 231-253.
Uysal, M., Woo, E., & Singal, M. (2012). The tourist area life cycle (TALC) and its effect on the quality-of-life (QOL) of destination community. Handbook of tourism and quality of-life research. Springer Netherlands.
Vargas-Sanchez, A., Plaza-Mejia, M. D. L.A., & Porras-Bueno, N. (2009). Understanding residents' attitudes toward the development of industrial tourism in a former mining community. Journal of Travel Research, 47(3), 373–387.
Wall, G., & Mathieson, A. (2006). Tourism: Changes, impacts, and opportunities. New York: Pearson Prentice Hall.
Weaver, D., & Lawton, L. (2001). Resident perceptions in the urban-rural fringe. Annals of Tourism Research, 28, 349-458.
Woo, E., Kim, H., & Uysal, M. (2015). Life satisfaction and support for tourism development. Annals of Tourism Research,50, 84-97.
