การเฝ้าระวังความต้านทานสารไพรีทรอยด์ของยุงก้นปล่องในพื้นที่การเกษตรในจังหวัดตราด
Surveillance for Pyrethroid Resistance in Anopheles Vectors in Agriculture Areas in Trat Province
Keywords:
การจัดการความต้านทาน, สารกำจัดแมลง, ยุงก้นปล่อง, พาหะนำโรค, โรคไข้มาลาเรีย, ระบบการเฝ้าระวัง, กีฏวิทยา, การทดสอบความไว, สารไพรีทรอยด์, การประเมินความเสี่ยงทางนิเวศวิทยาAbstract
การจัดการความต้านทานต่อสารกำจัดแมลงในยุงก้นปล่องพาหะนำโรคไข้มาลาเรียอย่างมีประสิทธิผลนั้นต้องอาศัยระบบการเฝ้าระวังทางกีฏวิทยาที่เป็นระบบและต่อเนื่องซึ่งสามารถเฝ้าติดตามการเปลี่ยนแปลงประชากรยุงก้นปล่องตลอดเวลาและทดสอบความไวต่อสารกำจัดแมลงในยุงก้นปล่องในพื้นที่เฝ้าระวัง เช่น พื้นที่การเกษตรที่เกษตรกรใช้สารไพรีทรอยด์ในปริมาณมาก เพื่อป้องกัน ควบคุม กำจัดแมลงศัตรูพืชสวนผลไม้ และมีแนวโน้มที่เสี่ยงต่อการแพร่โรคไข้มาลาเรียด้วย ในที่นี้ การประเมินความเสี่ยงทางนิเวศวิทยาที่ประยุกต์ใช้ได้กับพื้นที่เพาะปลูกพืชสวนผสมในจังหวัดตราด สามารถใช้ยุงก้นปล่องชนิด Anopheles campestris และ Anopheles barbirostris เป็นสปีชีส์ที่บ่งชี้ความไวต่อสารไพรีทรอยด์ ซึ่งยุงพาหะสงสัยนำโรคไข้มาลาเรียทั้งสองชนิดปรับตัวแพร่พันธุ์ได้ดีในพื้นที่การเกษตร การประเมินความเสี่ยงทางนิเวศวิทยานี้ยังสามารถนำไปใช้เพื่อประเมินความต้านทานของยุงก้นปล่องต่อสารพิษตกค้างในกลุ่มไพรีทรอยด์ และติดตามแนวโน้มความต้านทานที่เป็นไปได้ต่อสารไพรีทรอยด์ ในพื้นที่การเกษตรที่สัมพันธ์กับการเกิดโรคไข้มาลาเรีย Effective insecticide resistance management of Anopheles malaria vectors relies on the ongoing and systemic entomological surveillance system that can monitor changes in Anopheles vector populations over time, and routinely, assess insecticide susceptibility in Anopheles wild populations in sentinel sites such as the agricultural lands where the farmers use the large amounts of pyrethroids for preventing, controlling, and eliminating insect pests and where prone to malaria transmission. Here, the ecological risk assessment applied to plantation areas of mixed orchards in Trat Province can employ Anopheles campestris and Anopheles barbirostris as the indicative species of pyrethroid susceptibility. These malaria suspected vectors are adapted well to the agricultural lands. This ecological risk assessment can also be applied to assess Anopheles vectors’ resistance against the residues of pyrethroids and monitor the possible pyrethroid resistance in the agricultural lands associated with malaria.References
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. ยุทธศาสตร์กำจัดโรคไข้มาลาเรียประเทศไทย พ.ศ.2560-2569 และแผนปฏิบัติการกำจัดโรคไข้มาลาเรียประเทศไทย พ.ศ. 2560-2564. กรุงเทพฯ: ชุมนุมสหกรณ์การ เกษตรแห่งประเทศไทย; 2560.
Pimnon S, Bhumiratana A. Adaptation of Anopheles vectors to anthropogenic malaria-associated rubber plantations and indoor residual spraying: Establishing population dynamics and insecticide susceptibility. Canadian J Infect Dis Med Microbiol 2018; 2018: 9853409.
Kaewwaen W, Bhumiratana A. Landscape ecology and epidemiology of malariaassociated rubber plantations in Thailand: integrated approaches to malaria ecotoping. Interdiscip Perspect Infect Dis 2015; 2015: 909106.
Sorosjinda-Nunthawarasilp P, Bhumiratana A. Ecotope-based entomological surveillance and molecular xenomonitoring of multidrug resistance malaria in Anopheles vectors. Interdiscip Perspect Infect Dis 2014; 2014: 269531.
สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรที่ 6 สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. การวิเคราะห์ด้านเศรษฐกิจสินค้าเกษตรเพื่อเป็นทางเลือกปรับเปลี่ยนกิจกรรมการผลิตในพื้นที่ไม่เหมาะสมตามแผนที่ Agri-Map จังหวัดตราด. 2562: 1-125.
กลุ่มบริหารศัตรูพืช สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช กรมวิชาการเกษตร. แมลงศัตรูไม้ผล. 2557: 1-152.
สุภราดา สุคนธาภิรมย์ ณ พัทลุง เสาวนิตย์ โพธิ์พูนศักดิ์ ศรีจำนรรจ์ ศรีจันทรา และพฤทธิชาติ ปุญวัฒโท. เอกสารวิชาการ คำแนะนำการป้องกันแมลง-สัตว์ศัตรูพืช อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัยจากงานวิจัย. กลุ่มบริหารศัตรูพืช/กลุ่มกีฏและสัตววิทยา สำนักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช กรมวิชาการเกษตร. 2563: 230 หน้า.
FAO and WHO. 2019. Managing Pesticides in Agriculture and Public Health - An Overview of FAO and WHO Guidelines and Other Resources.
Nannan Liu. Insecticide Resistance in Mosquitoes: Impact, Mechanisms, and Research Directions. Annu Rev Entomol 2015;60(1):537–559.
World Health Organization. Test procedures for insecticide resistance. Monitoring in malaria vector Mosquitoes. WHO: Geneva, Switzerland. 2016.
World Health Organization. Monitoring and managing insecticide resistance in Aedes mosquito populations. Interim guidance for entomologists. WHO: Geneva, Switzerland. 2016. WHO/ZIKV/VC/16.1.
Robertson SE, Anker M, Roisin AJ, Macklai N, Engstrom K, LaForce FM. The lot quality technique: a global review of applications in the assessment of health services and disease surveillance. Wld Hlth Statist Quart 1997; 50: 199-209.
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidelines for the surveillance of invasive mosquitoes in Europe. Stockholm: ECDC; 2012.
ยุพิน วรฉัตร, สุนทร พิมพ์นนท์, วรรณภา ฤทธิสนธิ์, อดิศักดิ์ ภูมิรัตน์. ความไวต่อสารเคมีกลุ่มไพรีทรอยด์ของยุงเสือชนิด Mansonia uniformis ในพื้นที่เพาะปลูกพืชสวนของเขตต่อเมือง อำเภอบ่อไร่ จังหวัดตราด. วารสารสาธารณสุขมหาวิทยาลัยบูรพา 2564.
