การใช้สารเคมีกำจัดแมลงอย่างสมเหตุสมผลสำหรับการควบคุมพาหะนำโรคไข้มาลาเรียในจังหวัดจันทบุรีและตราดที่ดำเนินโปรแกรมการกำจัดโรคไข้มาลาเรีย
Rational insecticide use for malaria vector control in Chanthaburi and Trat Provinces implementing malaria elimination program
Keywords:
การใช้สารเคมีกำจัดแมลงอย่างสมเหตุสมผล, มาตรการควบคุมพาหะนำโรค, ศูนย์ควบคุมโรคติดต่อนำโดยแมลงแผนการพัฒนาคุณภาพการดำเนินงาน, นวัตกรรมบริการ, ระบบมาลาเรียออนไลน์, Rational insecticide use, Vector control measures, Vector Borne Disease Control Center, Service plan, Service innovation, online malaria systemAbstract
การวิจัยเชิงปฏิบัติการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์และประเมินการใช้สารเคมีกำจัดแมลงอย่างสมเหตุสมผล สำหรับการควบคุมพาหะนำโรคไข้มาลาเรียในจังหวัดจันทบุรีและตราด โดยศูนย์ควบคุมโรคติดต่อนำโดยแมลง (ศตม.) กรอบการประเมินการใช้สารเคมีกำจัดแมลงอย่างสมเหตุสมผลซึ่งขึ้นอยู่กับระดับการตัดสินใจในการดำเนินมาตรการควบคุมพาหะนำโรคครอบคลุมประเด็นการใช้สารเคมีไพรีทรอยด์อย่างถูกต้อง การใช้สารเคมีไพรีทรอยด์ตามคุณสมบัติ และการใช้สารเคมีไพรีทรอยด์ตามบริบทพื้นที่และเวลา ระดับการตัดสินใจในการใช้สารเคมีกำจัดแมลงระหว่างศตม.จันทบุรีและศตม.ตราด ไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ทั้งในสภาพการณ์ที่ไม่มีผู้สังเกตการณ์ (F = 2.058, P = 0.162) และที่มีผู้สังเกตการณ์ (F = 0.510, P = 0.481) ผลการวิจัยนี้ชี้ให้เห็นถึงการปรับปรุงแผนการพัฒนาคุณภาพการดำเนินงาน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาระบบการใช้สารเคมีกำจัดแมลงอย่างสมเหตุสมผลในการควบคุมพาหะนำโรคไข้มาลาเรียซึ่งจัดเป็นนวัตกรรมบริการที่เชื่อมโยงข้อมูลกับระบบมาลาเรียออนไลน์ The objective of this implementation research was to analyze and evaluate rational insecticide use (RIU) for malaria vector control in Chanthaburi and Trat Provinces by the Vector Borne Disease Control Centers (VBDCs). RIU assessment framework, which is based on decision levels for implementing vector control measures, encompassed the precision of insecticide application, the qualification of insecticide application, and the spacing and timing of insecticide application. RIU decision levels between VBDC 6.5 Chanthaburi and VBDC 6.4 Trat did not statistically differ with each other (F = 2.058, P = 0.162) and were not influenced by the observers (F = 0.510, P = 0.481). Findings implied the improvement of service plan, and particularly, the development of RIU system used in vector control as service innovation that can be linked to the existing online malaria system.References
กองโรคติดต่อนำโดยแมลง กรมควบคุมโรค. แนวทางการปฏิบัติงานกำจัดโรคไข้มาลาเรียสำหรับบุคลากรทางแพทย์และสาธารณสุขประเทศไทย พ.ศ. 2562. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์ ; 2562.
Satitvipawee P, Wongkhang W, Pattanasin S, Hoithong P, Bhumiratana A. Predictors for malaria-association rubber plantations in Thailand. BMC Public Health 2012; 12:1115.
Pimnon S, Bhumiratana A. Adaptation of Anopheles vectors to anthropogenic malaria-associated rubber plantations and indoor residual spraying: Establishing population dynamics and insecticide susceptibility. Canadian J Infect Dis Med Microbiol 2018; 2018:9853409.
สำนักโรคติดต่อนำโดยแมลง กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แนวทางการทำงานเพื่อกำจัดโรคไข้มาลาเรียสำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและเครือข่ายสุขภาพ. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์ ; 2562.
Royal Thai Government Gazette. National Strategic Plan, B.E. 2561-2580 [Internet]. 2019 [cited 2022 Jun 10]. Available from: https://sto.go.th/sites/default/files/2019-12/NS_PlanOct2018.pdf(in Thai).
Ritthison W, Nunthawarasilp P, Bhumiratana A. Surveillance for pyrethroid resistance in Anopheles vectors in agriculture areas in Trat Province. Public Health J Burapha University 2021; 16(1):107-119.
Pimnon S, Chujun S, Nunthawarasilp P, Bhumiratana A. Approaches ofchoices for malaria elimination by local administrative organizations in Thailand: Selective vector control, integrated vector control, and integrated vector management. Public Health J Burapha University 2021;16(2):104-121.
Cragun D. Chapter 24 Configurational Comparative Methods. In: Nilsen P, Birken SA, eds. Handbook on Implementation Science. 2020: p. 497-504. DOI: https://doi.org/10.4337/ 9781788975995.0003410.
Rihoux B, Ragin CC. Configurational Comparative Methods Qualitative Comparative Analysis (QCA) and Related Techniques. SAGE, 2009; p. 1-240.
Chujun S, Bhumiratana A. Strategic approach in the development of Nakha model for malaria elimination management by Nakha Subdistrict Administrative Organization and partnering of Nakha Subdistrict-level network. J Health Sci 2021;30(2):306-319.
Chujun S, Bhumiratana A, Chamnankit A. Systematic approach to PEST analysis for local administrative organization in local malaria elimination management in Thailand. Dis Control J2021; 47(1):119-129.
กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข. แผนพัฒนาด้านการป้องกันควบคุมโรคและภัยสุขภาพของประเทศระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560-2579). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์อักษรกราฟฟิคแอนด์ดีไซน์. พิมพ์ครั้งที่ 2, 2561.
Bhumiratana A, Sorosjinda-Nunthawarasilp P, Kaewwaen W, Maneekan P, Pimnon S. Malaria-associated rubber plantations in Thailand. Trav Med Infect Dis 2013;11:37-50.
Kaewwaen W, Bhumiratana A. Landscape ecology and epidemiology of malaria-associated rubber plantations in Thailand: integrated approaches to malaria ecotoping. Interdiscip Perspect Infect Dis 2015;2015:909106.
