การประยุกต์ใช้ผังการไหลของมลพิษในการจัดการคุณภาพน้ำคลองแสนแสบกรุงเทพมหานคร

Application of Pollution Flow Analysis in Water Quality Management at Saen Saep Canal, Bangkok

Abstract

ปัจจุบันพื้นที่เขตมีนบุรีของกรุงเทพมหานครมีการขยายตัวทางด้านเศรษฐกิจอย่างรวดเร็วส่งผลให้มีการใช้น้ำเพื่อการอุปโภคบริโภคทำให้เกิดน้ำเสียมากขึ้นทำให้คุณภาพน้ำในคลองเสื่อมโทรมลงงานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์คุณภาพน้ำในคลองแสนแสบและคลองสาขาที่ไหลลงสู่คลองแสนแสบโดยประยุกต์ใช้ Material flow analysis ในการระบุแหล่ง ประเภทและเส้นทางของมลพิษในคลองแสนแสบ ผลการศึกษาพบว่า คุณภาพน้ำในคลองสาขาที่ไหลลงสู่คลองแสนแสบทั้ง 4 คลองเมื่อเปลี่ยนจากฤดูหนาวเป็นฤดูร้อนพารามิเตอร์ที่มีแนวโน้มลดลงคือค่า pH และ DO ส่วนค่า BOD  COD  TKN และ T-P มีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้นหรือลดลงเพียงเล็กน้อยเมื่อพิจารณาค่าคุณภาพน้ำทั้ง 4 คลองพบว่าค่า pH อยู่ในเกณฑ์ปกติของแหล่งน้ำผิวดินค่า DO ของคลองพระราชดำริ 1 คลองสามวา และคลองบางชัน อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน ส่วนคลองเจ็ก ไม่อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน และค่า BOD มีค่าเกินมาตรฐานทั้ง 4 คลอง และในคลองแสนแสบ พบว่า ค่า pH เท่ากับ 7.32 ซึ่งอยู่ในเกณฑ์ปกติของแหล่งน้ำผิวดินค่า DO เท่ากับ 4.87 มิลลิกรัมต่อลิตร และค่า BOD เท่ากับ 6.45 มิลลิกรัมต่อลิตรจัดเป็นแหล่งน้ำผิวดินประเภทที่ 5 จากการวิเคราะห์การไหลของสาร (Material Flow Analysis: MFA) พบว่า ปริมาณ DO ในฤดูหนาวและฤดูร้อน เหลือสะสมในคลองแสนแสบ 0.14 และ 1.79 ตันต่อวัน ตามลำดับ ส่วนปริมาณ BOD COD TKN และ T-P ทั้งสองฤดูกาลไม่เหลือตกค้างในคลองแสนแสบซึ่งถูกระบายทิ้งไปตามการไหลของกระแสน้ำในคลอง โดยปัจจัยที่ส่งผลต่อค่าของสารมลพิษในระบบคืออัตราการไหลของน้ำในคลองและกิจกรรมในพื้นที่จากการวิเคราะห์การไหลของมลพิษ พบว่า คลองที่มีการไหลของมลพิษลงสู่คลองแสนแสบมากที่สุดคือ คลองพระราชดำริ 1 ซึ่งมีลักษณะเป็นพื้นที่เกษตรกรรมโรงเรียนแหล่งชุมชนไม่หนาแน่น รองลงมาคือ คลองสามวา ซึ่งพื้นที่มีลักษณะเป็นแหล่งชุมชนหนาแน่น โดยมีโรงเรียน หมู่บ้านจัดสรร ตลาดสดและคมนาคม  Min Buri District in Bangkok is rapidly expanding economically. The number of people who have moved in to reside and work in the district is increasing, hence the higher water consumption. As a result, more wastewater is directly discharged from residences and business establishments into canals in the area, causing the degradation of the water quality. This research analyzed the water quality in the Saen Saep Canal and its branch canals, using Material Flow Analysis (MFA) to specify sources, types, and directions of pollution in the Saen Saep Canal. The results showed that when the season changed from winter to summer, the water quality parameters of the four branch canals that tended to rise were pH and DO, while BOD, COD, TKN, and T-P slightly increased or decreased. The result found that pH and DO of Pharajchadamri 1 canal Sam-Wa canal and Bang-Chan canal were within the normal range of the surface water source standard. While, the Chek canal was not in the standard and the BOD result of all 4 branches canal was over the standard. Regarding the Saen Saep Canal, it had a pH of 7.32, which was normal for surface water standards, a DO of 4.87 mg/L, a BOD of 6.45 mg/L, and was categorized as the Type 5 surface water source. The results from MFA also showed that the amounts of DO remaining in the Saen Saep Canal during winter and summer were 0.14 and 1.79 tons per day, respectively. Meanwhile, the amounts of BOD, COD, TKN, and T-P were not found remaining in the canal as they were released along with the flow. The factors contributing to the pollution index in the system included the discharge of streams and activities in the area. According to the pollution flow analysis, Ratchadamri 1 was the branch canal that discharged the most pollutants into the Saen Saep Canal since it flows through the dense community area with schools, housing developments, markets, and transportation.