ประวัติความเป็นมาของการเรียกชื่อสีแบบไทยโบราณ: กรณีศึกษาหมู่สีแดง

History of Ancient Thai Color Terms: A Case Study of Red Tone

Abstract

“คำเรียกชื่อสี” เป็นวัฒนธรรมทางภาษาที่สะท้อนให้เห็นถึงบริบททางสังคมประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ ความเชื่อ สิ่งแวดล้อม และวิถีชีวิตของผู้คนซึ่งเป็นเจ้าของภาษาอันเกิดจากกระบวนการสังเกต เทียบเคียง และจัดจำแนกหมวดหมู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “หมู่สีแดง” มีหลากหลายเฉดสีและเป็นหนึ่งในแม่สีที่ช่างศิลป์ไทยใช้ประโยชน์ในงานศิลปกรรมตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยมีคำเรียกชื่อมากกว่า 50 คำ เช่น “สีหม้อใหม่” อันมีที่มาจากเครื่องปั้นดินเผา “สีแดงกำมะหยี่” มีที่มาจากเสื้อผ้าเครื่องแต่งกาย และ “สีแดงเลือดนก” มีที่มาจากสัตว์ เป็นต้น จะเห็นได้ว่า ปัจจุบันคำเรียกชื่อสีแดงบางเฉดยังคงปรากฏให้เห็นการใช้อยู่ในชีวิตประจำวัน ขณะที่บางเฉดก็ไม่ปรากฏการเรียกชื่อให้เห็นแล้ว แต่ยังปรากฏหลักฐานในเอกสาร หนังสือ และคำบอกเล่าของช่างศิลป์ที่ใช้สีไทยเป็นองค์ประกอบในการสร้างสรรค์ผลงานศิลปกรรมอยู่ เช่น ช่างทำหัวโขนจิตรกรแบบไทยประเพณี งานย้อมสีผ้า เป็นต้น บทความวิชาการนี้จึงมีวัตถุประสงค์ในการรวบรวมและเผยแพร่ความเป็นมาของการเรียกสีแดงแบบไทยโบราณให้เป็นที่รู้จัก  “Color terms” are language culture that reflects the society, history, economy, belief, environment and ways of life of those native speakers. These terms were coined by ways of close observation of the environment and classification by the speakers. As far as Thai color terms are concerned, red is one of special important and interesting colors since this color has a variety of tones and it has been used as a primary color especially in Thai traditional fine arts. Red consists of more than fifty different terms, such as Mor Mai (new pot i n transliteration or light red derived from pottery in meaning), Kamayi (velvet from textile in transliteration and in meaning), and Loednok (bird’s blood in transliteration or carmine from an animal in meaning). Some of the red color terms are still in use today while the others already vanished, or can be found only in documentary, textbooks, oral narratives from artisans, for example, dramatic mask makers, mural painters, and dyers. In order to preserve Thai wisdom concerning its colors, this article then aims to collect Thai red color terms through historical investigation and disseminate to the public.