รูปแบบจำลองทางสุขภาพ "ซาลูโตเจนิก" : การวิเคราะห์และการประเมิน

Salutogenic model of health : analysis & evaluation

Abstract

          รูปแบบจําลองทางสุขภาพซาลูโตเจนิก มีจุดเน้นที่ปัจจัยส่งเสริมสุขภาพมากกว่าที่จะเป็นการ ค้นหาสาเหตุของการเกิดโรคสาระสําคัญของแบบจําลอง ประกอบด้วย 8 มโนทัศน์ ได้แก่ ความเข้มแข็งในการมองโลก แหล่งต้านทานทั่วไป ประสบการณ์ชีวิตสิ่งกระตุ้นความเครียด ภาวะที่มีความตึงเครียด ความเครียด การจัดการกับความตึงเครียด และความเป็นสุข /ความไม่เป็นสุข  ความสัมพันธ์ระหว่างมโนทัศน์ของโมเดล เริ่มต้นจากแหล่งต้านทานทั่วไป เป็นเหตุเอื้อให้เกิดประสบการณ์ชีวิตที่มีความหมาย ประสบการณ์ชีวิต จะเป็นสิ่งที่ปรับเปลี่ยนความเข้มแข็งในการมองโลก โดยความเข้มแข็งในการมองโลกจะเป็นสิ่งที่เอื้อให้ สามารถนําแหล่งต้านทานทั่วไปมาใช้ในการจัดการกับ สิ่งกระตุ้นความเครียด ซึ่งอาจจะเป็นการจัดการด้วย การหลีกเลี่ยงการให้นิยามความหมายใหม่ และการลงมือกระทํา ส่วนผลลัพธ์ของการจัดการกับสิ่งกระตุ้น ความเครียดก็คือ ภาวะความตึงเครียด โดยในกรณีที่สามารถจัดการกับสิ่งกระตุ้นความเครียดได้สําเร็จ ก็จะนําไปสู่ความเป็นสุข (Health-Ease) และเสริมสร้างความเข้มแข็งในการมองโลกให้สูงขึ้น แต่ถ้าไม่สามารถจัดการกับสิ่งกระตุ้นความเครียดได้สําเร็จ ก็จะนําไป สู่ภาวะความเครียดและความไม่เป็นสุข (Dis - Ease)  รูปแบบจําลองทางสุขภาพซาลูโตเจนิก เป็นรูปจําลองที่แอนโทนอฟสกี นักสังคมศาสตร์การแพทย์ชาวอิสราเอลสร้างขึ้นจากข้อสังเกตเริ่มต้น ที่ว่าเพราะเหตุใดคนส่วนหนึ่งยังคงมีสุขภาพดีอยู่ได้ ในขณะที่คนอีกส่วนหนึ่งเกิดความเจ็บป่วยทั้ง ๆ ที่อยู่ในสถานการณ์เดียวกัน ซึ่งนับเป็นการเปลี่ยนมุมมอง ทางสุขภาพให้แตกต่างไปจากเดิมที่เคยให้ความสนใจ กับความเจ็บป่วยไปเป็น การให้ความสนใจกับการมีสุขภาพดีแทน