นโยบายต่างประเทศไทยในสงครามเย็น : กระบวนการ ปัจจัย และการปฏิบัติ

Abstract

          นโยบายต่างประเทศไทยในยุคสงครามเย็นถือเป็นหนึ่งในช่วงเวลาสำคัญของประวัติศาสตร์การต่างประเทศไทย บทความนี้เป็นความพยายามที่จะชี้ให้เห็นถึงกระบวนการนโยบายต่างประเทศว่ามีบุคคลและหน่วยงานใดเข้ามาเกี่ยวข้องและมี การจัดความสัมพันธ์กันอย่างไร ปัจจัยต่าง ๆ ที่มีอิทธิพลต่อการกำหนดนโยบาย รวมถึงการดำเนินนโยบายต่างประเทศของไทยตลอดช่วงเวลาแห่งความท้าทาย ผันผวน และมีพลวัตอย่างยิ่งของยุคสงครามเย็น ในช่วงเวลาดังกล่าว กระบวนการนโยบายต่างประเทศไทยอยู่ภายใต้ตัวแบบที่กองทัพมีบทบาทนำ ตัวแบบที่ข้าราชการ/เทคโนแครตมีบทบาทนำ และตัวแบบที่ผู้นำรัฐบาลพลเรือนมีบทบาทนำ โดยมีหลายปัจจัยที่ส่งผลต่อการกำหนดนโยบาย ในส่วนของการดำเนินนโยบาย จะเห็นได้ถึงการดำเนินตามทิศทางนโยบายของมหาอานาจคือสหรัฐอเมริกาอย่างใกล้ชิด แต่เมื่อสภาพแวดล้อมภายนอกเปลี่ยนแปลงไปจากการลดบทบาทของสหรัฐฯ ในภูมิภาคและสถานการณ์ในอินโดจีน ก็เป็นจุดเปลี่ยนครั้งสำคัญของนโยบายต่างประเทศไทย การทำความเข้าใจนโยบายต่างประเทศไทยในช่วงนี้ยังเป็นพื้นฐานสำคัญของการศึกษานโยบายและการต่างประเทศไทยจวบจนปัจจุบันอีกด้วย            Thai foreign policy in the Cold War is one of the milestones of the history of the country’s foreign affairs. This article is an effort to indicate individuals and organizations that involve in the process and how they organize their relationship, the factors affecting foreign policy formulation and the implementation during the period of challenges, fluctuation and dynamism of the Cold War. During that time, Thai foreign policy processes are under the military-led model, the bureaucratic/technocratic-led model and the Prime Minister-led model while factors affecting foreign policy formulation are various. On the part of the implementation, Thailand executes foreign policy according to the United States’ policy orientation. However, once the external environment begins to change when the United States reduces its role in the region and the situation in Indochina, it is also a turning point in Thailand’s foreign policy. Importantly, the understanding of Thai foreign policy during the Cold War is the crucial point and the foundation to further study and understand the country’s foreign policy latterly.