ปัญหากระบวนการกำหนดนโยบายบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ

Problems of Thai State Welfare Card in its Policy Formulation Process

Abstract

บัตรสวัสดิการแห่งรัฐเป็นนโยบายสวัสดิการสำคัญที่เริ่มดำเนินการในช่วงปี พ.ศ. 2560 เป็นช่วงเวลาที่ประเทศไทยอยู่ภายใต้การปกครองของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ สำนักงานเศรษฐกิจการคลังในฐานะหน่วยงานหลักอ้างถึงปัญหาความเหลื่อมล้ำเป็นหลักสำคัญในการริเริ่มดำเนินนโยบาย อย่างไรก็ตาม มีข้อสังเกตหลายประการในแง่การดำเนินงาน อาทิ กระบวนการลงทะเบียนที่เป็นไปอย่างเร่งรัด การเก็บข้อมูลที่มิได้เป็นปัจจุบัน กลไกที่นำไปสู่การแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำขาดความชัดเจน และไม่มีการประเมินผลของโครงการอย่างเป็นระบบ บทความวิจัยชิ้นนี้จึงตั้งคำถามต่อวัตถุประสงค์ของนโยบายโดยศึกษาผ่านกรอบแนวคิดกระบวนการกำหนดนโยบายเศรษฐกิจเพื่อทำความเข้าใจมูลเหตุและแรงจูงใจของตัวแสดง (actors) ต่างๆ ในช่วง พ.ศ. 2560 ถึง 2562 การวิเคราะห์องค์ประกอบทั้งหมดผนวกกับงานวิจัยสนับสนุนนำไปสู่ผลการศึกษาว่านโยบายบัตรสวัสดิการแห่งรัฐอาจมีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างความสัมพันธ์เชิงอุปถัมภ์ทางการเมืองมากกว่าใช้เป็นเครื่องมือในการแก้ไขปัญหาความเหลื่อมล้ำอย่างยั่งยืน  Welfare Card’ is a major poverty-targeting scheme, implemented in Thailand in 2017 while the National Council for Peace and Order was in office. Fiscal Policy Office, a leading public policy maker, claims that the scheme should help alleviate inequality issues in Thailand. However, there are questionable processes along the implementation. For instance, the selection process was done once since its inception, therefore, data of the poor is not up to date nor revised. Moreover, the program lacks both short and long-term evaluation and concise explanation how to achieve its main goal. Through policy formulation framework topped with supportive empirical literature, this article aims to suggest plausible political purposes of this scheme, namely forging and maintaining clientelistic relationship, rather than achieving stated economic goals of mitigating inequality issues.