บททบทวนระบอบทักษิณ: การเมืองของระบอบประชานิยมแบบครองอำนาจนำ

Revisiting Thaksinism: The Politics of Hegemonic Populism

Abstract

บทความวิชาการฉบับนี้มีเป้าหมายเพื่อทบทวนระบอบทักษิณซึ่งเคยอยู่ในฉากทัศน์ของการเมืองมาหลายทศวรรษ และความสำคัญที่มีต่อการเมืองไทยร่วมสมัย บทความนี้อาศัยกรอบแนวคิดทางทฤษฎีว่าด้วยประชานิยม พร้อมกับการสำรวจวรรณกรรมผ่านงานเขียนทางวิชาการ วารสารวิชาการ และข่าวเพื่อทำความเข้าใจระบอบทักษิณและผลพวงที่เกิดขึ้น บทความนี้ได้แบ่งการนำเสนอออกเป็นสามส่วนหลัก ได้แก่ ภูมิหลังของทักษิณ ชินวัตรกับเส้นทางการเมือง ระบอบประชานิยมของทักษิณและสถานะการครองอำนาจนำ และองค์ประกอบหลักสามส่วนของระบอบทักษิณ บทความชิ้นนี้พบว่า ถึงแม้ว่าการกำหนดนิยามของคำว่าระบอบทักษิณเป็นที่ถกเถียงมาโดยตลอด แต่บทความชิ้นนี้ต้องการนำเสนอว่า ระบอบทักษิณเป็นระบอบ ‘ประชานิยมแบบครองอำนาจนำ’ ซึ่งนำโดยทักษิณ ชินวัตร ระบอบที่ว่านี้สะท้อนให้เห็นถึงการผสมผสานขององค์ประกอบหลายด้านตั้งแต่พื้นที่ทางการเมืองในฐานะเครื่องมือที่ก่อให้เกิดสถานะของการครองอำนาจนำ การส่งเสริมการเติบโตทางเศรษฐกิจภายในประเทศควบคู่ไปกับการยกระดับการแข่งขันในหมู่ผู้ประกอบการรายใหม่ และการสอดแทรกเข้าไปยังทุกมุมของพื้นที่ทางสังคมผ่านโครงการจัดระเบียบสังคม เพื่อบรรลุภารกิจดังกล่าว ระบอบทักษิณได้รับการพิจารณาในการเป็นโครงข่ายอันสลับซับซ้อนของความสัมพันธ์ระหว่างพรรคไทยรักไทย กลุ่มธุรกิจขนาดใหญ่ สื่อมวลชน และกองทัพที่สำคัญที่สุด ชุดนโยบายประชานิยมทางเศรษฐกิจเป็นกลไกหลักของระบอบทักษิณในการส่งผ่านทรัพยากรไปยังท้องถิ่นและชาวรากหญ้าได้โดยตรง นโยบายประชานิยมเหล่านี้เปิดโอกาสให้ทักษิณสามารถควบคุมความไม่พอใจในการเมืองไทยไว้ได้สำเร็จ จนกระทั่งในที่สุดผลักดันให้เขากลายเป็นนักการเมืองที่สามารถครองอำนาจนำได้ในช่วงต้นศตวรรษที่ 21  This academic article aims to revisit Thaksinism which had been occupying the Thai political scene for decades and its importance toward the contemporary politics of Thailand. The article employs theoretical framework on populism, with literature surveys through academic publications, journals, and news to understand Thaksinism and its implications. The article has been divided into three main parts: the background of Thaksin Shinawatra and his political career; Thaksin’s populism and its hegemonic position; and the three core elements of Thaksinism. The article finds that though making the definition of Thaksinism has witnessed a controversial, this article contends to argue that Thaksinism was the ‘hegemonic-populism’ regime led by Thaksin Shinawatra. The regime had reflected the mixing up of multifaceted elements ranging from the political arena as the mechanism to propose the hegemonic status, the promotion of economic growth domestically twinned by the enhancement of competitiveness among the new class of entrepreneur, and the penetration into every corner of social fabric through the social order campaign. To achieve the mission, Thaksinism had been envisaged as the complex web of connection among the Thai Rak Thai Party, big businesses, mass media, and military. Most importantly, the populist economy scheme was the major mechanism of Thaksinism in directing resources to the locals and grassroots. Such populist policies allowed Thaksin to successfully contain dislocations in the Thai politics, and eventually supported him toward the hegemonic politician in the early of 21stcentury.