การตรวจสอบติดตามคุณภาพน้ำและปริมาณโลหะหนักของแม่น้ำพองในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประเทศไทย

Water Quality and Heavy Metal Monitoring of the Pong River in Northeast Thailand

Abstract

แม่น้ำพองเป็นแม่น้ำสายใหญ่ในเขตพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย แม่น้ำสายนี้มีบทบาทสำคัญในด้านเป็นแหล่งทรัพยากรน้ำสำหรับการเกษตรกรรม ผลิตไฟฟ้า เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ใช้อุปโภคบริโภค อุตสาหกรรมและการสันทนาการ ซึ่งในปัจจุบันคุณภาพน้ำของแม่น้ำพองมีการเปลี่ยนแปลงและปนเปื้อน งานวิจัยนี้จึงมุ่งเน้นศึกษาการตรวจติดตามค่าโลหะหนักในน้ำร่วมกับการตรวจวัดคุณภาพน้ำจาก 6 จุดสถานีของแม่น้ำพองใน 3 ฤดูกาลที่แตกต่างกัน ได้แก่ ฤดูร้อน (มีนาคม 2559) ฤดูฝน (สิงหาคม 2559) และฤดูหนาว (มกราคม 2560) ในช่วงไหลผ่านจังหวัดขอนแก่นของ ประเทศไทย ผลการศึกษาพบว่า กิจกรรมการเลี้ยงปลาในกระชังและฤดูกาลมีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของคุณภาพน้ำ โดยคุณภาพน้ำส่วนใหญ่ตลอดปีมีค่าไม่เกินมาตรฐานคุณภาพน้ำผิวดิน ยกเว้น ค่าบีโอดี ที่มีค่าเกินมาตรฐาน 3.55-4.48 มิลลิกรัมต่อลิตรในเกือบทุกสถานี ซึ่งน่าจะเป็นผลมาจากการสะสมของอาหารปลาและของเสียจากปลาที่เลี้ยงที่ยังคงอยู่ในน้ำ ส่วนค่าโลหะหนักในน้ำที่ตรวจวัดได้แก่ สังกะสี ตะกั่ว ทองแดง แคดเมียมและปรอท นั้น พบว่าปริมาณของ สังกะสีและทองแดงอยู่ในระดับเกินมาตรฐานคุณภาพน้ำผิวดิน จาการสะสมของโลหะหนักในตะกอนดินจากการเลี้ยงปลาในกระชัง ในขณะที่ปริมาณสูงสุดของ ตะกั่ว แคดเมียม และปรอทที่พบคือ 0.1530 0.0586 และ 0.0079 มิลลิกรัมต่อลิตร ตามลำดับ โดยมาตรฐานคุณภาพน้ำผิวดินของโลหะหนักทั้งสามชนิดไม่ควรที่จะเกิน 0.05 0.005 และ 0.002 มิลลิกรัมต่อลิตร ตามลำดับ  The Pong River is the largest basin located in the Northeast of Thailand. The river plays an important role as the water resource for agriculture, electricity generation, aquaculture, domestic uses, industrial and recreational purposes. Nowadays, the water quality of the Pong river has been changed and contaminated. This research aimed to study heavy metal monitoring in the water, and measuring water quality of the six different sites along the Pong River in three different seasons including summer (March 2016), rainy (August 2016) and winter (January 2017) in Khon Kaen Province, Thailand. The results revealed that cage fish farming and seasons affected the change of water quality. Most of the water quality parameters from all the three seasons did not exceed the defined surface water quality standards, except the Biochemical Oxygen Demand (BOD) of 3.55-4.48 mg/L which was over the standard value for most stations, possibly due to the accumulation of fish food and fish feces remained in the water. The heavy metals measured in the water in each station were Zinc (Zn), Lead (Pb), Copper (Cu), Cadmium (Cd), and Mercury (Hg). It was found that the levels of Zn and Cu exceeded the standard values of surface water quality owning to heavy metal accumulation in the sediment from cage fish farming. In addition, while the defined surface water quality standard values for Pb, Cd and Hg must not be over 0.05 mg/L, 0.005 mg/L, and 0.002 mg/L, respectively, the highest levels of Pb, Cd, and Hg found were 0.1530 mg/L, 0.0586 mg/L, and 0.0079 mg/L respectively.