การวิเคราะห์โครงข่ายระบบการเก็บขนขยะและแนวทางในการหาแหล่งกลบฝังใหม่ กรณีศึกษาเทศบาลนครสงขลา จังหวัดสงขลา

Network Analysis of Waste Collection Systems and Guidelines for Finding Landfill Areas a Case Study of Songkhla Municipality, Songkhla Province

Abstract

งานวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อวิเคราะห์หาเส้นทางที่สั้นที่สุดในการให้บริการเก็บขนขยะเขตพื้นที่เทศบาลนครสงขลา และ 2) เพื่อหาพื้นที่ที่เหมาะสมในการกลบฝังขยะ โดยนำเทคโนโลยีภูมิสารสนเทศมาประยุกต์ใช้เพื่อวิเคราะห์โครงข่าย ในการหาเส้นทางการเดินรถเก็บขยะ ตั้งแต่ตำแหน่งจุดเริ่มต้น จุดเก็บขยะ จนถึงจุดปลายทางที่ทิ้งขยะของรถแต่ละคันในแต่ละเส้นทาง และการหาพื้นที่ที่เหมาะสมในการกลบฝังขยะแหล่งใหม่จากการคัดเลือกปัจจัยเชิงพื้นที่โดยใช้ฉากทัศน์ 2 รูปแบบ คือ ฉากทัศน์แรก การนำปัจจัยและเกณฑ์ในการคัดเลือกสถานที่กลบฝังขยะมูลฝอยแบบถูกหลักสุขาภิบาลของกรมควบคุมมลพิษ ภายใต้ 2 เงื่อนไข คือ 1) ถ้าผ่านเกณฑ์มีค่าเป็น 1 กับไม่ผ่านเกณฑ์มีค่าเป็น 0 และฉากทัศน์ที่สอง จากการทบทวนวรรณกรรม แนวโน้มของงานวิจัยต่าง ๆ เพื่อกำหนดปัจจัยที่เหมาะสมตามสภาพปัจจุบัน ร่วมกับวิธีการวิเคราะห์ด้วยกระบวนการตัดสินใจแบบหลายกฎเกณฑ์ (MCDA) โดยใช้วิธีการให้ค่าน้ำหนักอิงตามฉากทัศน์แรกและขยายการให้ค่าคะแนนเพิ่ม ร่วมกับการกำหนดค่าถ่วงน้ำหนักของปัจจัยด้วยกระบวนการวิเคราะห์แบบลำดับชั้น (AHP) ซึ่งผลลัพธ์ที่ได้แบ่งออกเป็น 3 ระดับ ได้แก่ พื้นที่เหมาะสมมาก พื้นที่เหมาะสมปานกลาง และพื้นที่เหมาะสมน้อย และทำการกรองพื้นที่โดยกันออกของข้อมูลประเภทแหล่งน้ำ พื้นที่เหมาะสม ปานกลาง พื้นที่เหมาะสมน้อย และป่าไม้รวมไปถึงพิจารณาคัดเลือกเฉพาะขนาดพื้นที่ที่มากกว่า 500 ไร่ ผลการศึกษา พบว่า สามารถลดระยะทางในการเก็บขนขยะลงได้ 13.20 กิโลเมตร และการหาพื้นที่ที่เหมาะสมในการกลบฝังขยะ ฉากทัศน์แรก พบว่า มีปัจจัยทางกายภาพ จำนวน 8 ปัจจัย ได้แก่ 1) สภาพทางธรณีวิทยา 2) เขตชุมชน 3) แหล่งน้ำธรรมชาติหรือคลองขุด 4) ระยะห่าง จากบ่อน้ำใต้ดิน 5) ระยะห่างจากแหล่งโบราณคดี/ประวัติศาสตร์และปูชนียสถาน 6) ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ 7) พื้นที่สนามบิน และ 8) เขตพื้นที่อนุรักษ์โดยมีพื้นที่ผ่านเกณฑ์จำนวน 292,217 ไร่ซึ่งมีอำเภอสะเดา อำเภอคลองหอยโข่ง และอำเภอระโนด มีพื้นที่มากที่สุดสามลำดับแรก คือ 87,650 ไร่ 29,491 ไร่ และ 28,931 ไร่ ตามลำดับ และฉากทัศน์ที่สอง พบว่า มี 5 ปัจจัย ได้แก่ 1) ด้านโบราณสถาน 2) ระยะห่างจากทางหลวงสายหลัก 3) ระยะห่างจากแหล่งน้ำธรรมชาติหรือคลองขุด 4) ระยะห่างจากแหล่งชุมชน และ 5) ความลาดชัน โดยมีพื้นที่ผ่านเกณฑ์ 5 แห่ง ในอำเภอคลองหอยโข่งและอำเภอสะเดา ซึ่งผลการวิเคราะห์ จะเป็นทางเลือกสนับสนุนการตัดสินใจการบริหารจัดการขยะ ปรับปรุงประสิทธิภาพการจัดเก็บขยะ และการวางแนวทางในการพิจารณากฎเกณฑ์และพื้นที่ในการกำหนดแหล่งกลบฝังในอนาคตต่อไป  The objectives of this research were: 1) to analyze the shortest route for waste collection service in Songkhla Municipality and 2) to determine the suitable areas for constructing landfilling. Geoinformatics technology was applied to consider the route of waste collection from the starting point, the waste collecting points, and the waste dump point for each vehicle in each route and to find suitable areas for new landfilling. According to the selection of spatial factors by using 2 scenarios, the first scene was the factors and criteria for sanitary landfill disposal of Pollution Control Department Regulations under 2 conditions: 1) if pass criteria were 1, if not pass criteria were 0. The second scene was the literature review on various research trends to determine the appropriate factors combined with the Multiple-Criteria Decision Analysis (MCDA). The weighting method and expanding incremental rating of the first scenario were addressed with the Analytic Hierarchy Process (AHP). The results were divided into 3 levels: the most suitable area, the moderately suitable area, and the less suitable area. In addition, the water recourses, moderately suitable area, less suitable area, and the forests were excluded and considered selecting only the size of the area greater than 500 rai. In terms of the shortest route for waste collection, it reduced the distance of waste collection by 13.2 kilometers. In the part of the analysis, the suitable areas based on the first scenario found 8 important factors including 1) geological condition 2) community area 3) natural water source or excavated canal 4) distance from underground wells 5) distance from archaeological/ historical sites and sanctuaries 6) watershed quality class 7) airport area and 8) conservation area. The areas that had passed the criteria were 292,214 rai namely Sadao District, Khlong Hoi Khong District, and Ranot District were 87,650 rai, 29,491 rai, and 28,931 rai, respectively. In the second scenario, it was found that there were 5 factors: 1) the aspect of the ancient site, 2) the distance from the main highway, 3) the distance from the natural water source or canal, 4) the distance from the community source and 5) the slope which appeared in Khlong Hoi Khong District and Sadao District. The results of the analysis will be an alternative to support waste management decisions, improve the efficiency of waste collection, and plan guidelines for implementation and determining future landfill sites.