กายวิภาคศาสตร์เปรียบเทียบลำต้นพืชใบเลี้ยงคู่บางชนิดจาก 7 วงศ์

Comparative Stem Anatomy of Some Dicotyledon Plants from 7 Families

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเปรียบเทียบลักษณะกายวิภาคศาสตร์ของลำต้นพืชบางชนิดจากวงศ์แตกต่างกัน โดยนำตัวอย่างลำต้นพืช 23 ชนิด (3–4 ชนิดในแต่ละวงศ์) จาก 7 วงศ์ (วงศ์บานไม่รู้โรย วงศ์ทานตะวัน วงศ์แตง วงศ์ยางพารา วงศ์ถั่ว วงศ์กะเพรา และวงศ์พริกไทย) มาผ่านกระบวนการเตรียมเนื้อเยื่อด้วยวิธีพาราฟินเพื่อเตรียมสไลด์ถาวรที่แสดง ภาคตัดขวางเนื้อเยื่อลำต้น และศึกษาลักษณะการจัดเรียงเนื้อเยื่อถาวรและเนื้อเยื่อท่อลำเลียงในลำต้นพืชชนิดต่าง ๆ ด้วย กล้องจุลทรรศน์แบบใช้แสง ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าการจัดเรียงเนื้อเยื่อสเกลอเรงคิมาในพืชวงศ์ต่าง ๆ มีรูปแบบแตกต่างกัน เช่น สเกลอเรงคิมาเป็นกลุ่มติดกับโฟลเอ็มในพืชวงศ์ทานตะวัน สเกลอเรงคิมาเรียงเป็นวงรอบลำต้นในชั้นคอร์เทกซ์ในพืชวงศ์แตง สเกลอเรงคิมาเรียงตัวต่อเนื่องเป็นแถบล้อมรอบไส้ไม้ในพืชวงศ์พริกไทย เป็นต้น การเรียงตัวของเนื้อเยื่อระบบท่อลำเลียงในพืชต่างวงศ์มีรูปแบบแตกต่างกัน เช่น มัดท่อลำเลียงกระจายรอบลำต้นในพืชวงศ์ทานตะวัน มัดท่อลำเลียงแทรกไป ในไส้ไม้ในพืชวงศ์บานไม่รู้โรยและวงศ์พริกไทย มัดท่อลำเลียงมีโฟลเอ็มสองกลุ่มในพืชวงศ์แตง เป็นต้น การพิจารณารูปแบบ การจัดเรียงของเนื้อเยื่อสเกลอเรงคิมาและเนื้อเยื่อระบบท่อลำเลียงซึ่งมีลักษณะคล้ายกันในพืชจากวงศ์เดียวกันและแตกต่าง ชัดเจนจากพืชวงศ์อื่นสามารถนำไปใช้ระบุชนิดหรือจำแนกพืชในวงศ์ต่าง ๆ ได้ โครงสร้างเนื้อเยื่อในลำต้นซึ่งมีลักษณะเฉพาะ และแตกต่างกันในพืชวงศ์ต่าง ๆ นำไปใช้ประโยชน์เพื่อการระบุชนิด การเรียนการสอน และการศึกษาด้านอนุกรมวิธาน  The objective of this research was to compare the anatomy of selected plant stems from different families. The specimens were 23 collected plant stems (3-4 species per each family) from 7 families (Amaranthaceae, Asteraceae, Cucurbitaceae, Euphorbiaceae, Leguminosae-Papilionoideae, Lamiaceae, and Piperaceae). The specimens were subjected to paraffin-based tissue preparation in preparation of permanent slides displaying cross-sections of stem tissue suitable for the study of arrangement of permanent tissues and vascular tissues in different plant stems using light microscopy. The results showed that sclerenchyma tissue arrangements were different in plants of different families, for example, in Asteraceae, the sclerenchyma forms clusters adjacent to the phloem structure. The sclerenchyma of Cucurbitaceae plants is circumferentially arranged in the cortex. In Piperaceae, the sclerenchyma is organized as a continuous band around the pit. The arrangement of the vascular tissues is also different in various families, for example, the vascular bundle spreads around the stem in the Asteraceae family. The vascular bundle penetrates into the pit of the Amaranthaceae and Piperaceae plants. While plants of the Cucurbitaceae family contain two groups of phloem (bicollateral bundle). Sclerenchyma and vascular organization, which are conserved in plants of the same family and distinctive from that of other families, can be exploited in identification and classification of the unknown plants. The unique tissue structures in the stem of plants from different family could also be fruitful for species identification, teaching and taxonomic studies.