การใช้แพลงก์ตอนพืชเป็นดัชนีบ่งชี้คุณภาพน้ำร่วมกับคุณภาพน้ำเบื้องต้นสำหรับอ่างเก็บน้ำบริเวณภาคตะวันออกของประเทศไทย

The Use of Phytoplankton as Water Quality Indicator Together with Basic Water Quality for Reservoirs of Eastern Thailand

Abstract

อ่างเก็บน้ำเป็นแหล่งน้ำจืดที่สำคัญแห่งหนึ่งที่ใช้ในการอุปโภค-บริโภค การเกษตรกรรม และโรงงานอุตสาหกรรม โดยการที่อ่างเก็บน้ำเป็นแหล่งน้ำปิดจึงทำให้ไม่มีการแลกเปลี่ยนมวลน้ำกับภายนอก อ่างเก็บน้ำจึงมีโอกาสเสื่อมโทรม ได้ง่ายหากถูกปนเปื้อนจากมลพิษที่ไหลลงสู่อ่างเก็บน้ำ งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อใช้แพลงก์ตอนพืชเป็นตัวบ่งชี้คุณภาพน้ำร่วมกับคุณภาพน้ำเบื้องต้นสำหรับอ่างเก็บน้ำบริเวณภาคตะวันออก จำนวน 3 อ่างเก็บน้ำได้แก่ อ่างเก็บน้ำบางพระ อ่างเก็บน้ำดอกกราย และ อ่างเก็บน้ำหนองปลาไหล โดยใช้ระยะเวลาทั้งสิ้น 5 เดือนตั้งแต่เดือนสิงหาคม พ.ศ. 2563 ถึง เดือนธันวาคม พ.ศ. 2563 ทำการเก็บตัวอย่างเดือนละครั้ง โดยเก็บทั้งตัวอย่างแพลงก์ตอนพืชและตัวอย่างน้ำ รวมทั้งสิ้น 9 สถานี ทำการวิเคราะห์แพลงก์ตอนพืชเพื่อหาสกุลเด่นภายใต้กล้องจุลทรรศน์ และวิเคราะห์ตัวอย่างน้ำ ได้แก่ ปริมาณออกซิเจนที่ละลายน้ำ ค่าบีโอดี คลอโรฟิลล์ ไนเตรท แอมโมเนีย และฟอสเฟต วิเคราะห์ระดับคุณภาพน้ำด้วยวิธี AARL – PP Score โดยการใช้แพลงก์ตอนพืชสกุลเด่น 3 สกุล มาแปรผลเป็นระดับของคุณภาพน้ำ และวิเคราะห์ระดับคุณภาพน้ำด้วยค่าพารามิเตอร์ ที่ตรวจวัดโดยวิธี AARL – PC Score และแปรเป็นระดับคุณภาพน้ำเช่นเดียวกัน ผลการศึกษาพบแพลงก์ตอนพืชทั้งหมด 3 Division 21 สกุล ได้แก่ Division Cyanophyta 9 สกุล, Chlorophyta 6 สกุล และ Division Chromophyta 6 สกุล ผลการวิเคราะห์ระดับคุณภาพน้ำ ด้วยแพลงก์ตอนพืชโดยใช้วิธี AARL – PP Score ในอ่างเก็บน้ำบางพระ อ่างเก็บน้ำดอกกราย และ อ่างเก็บน้ำหนองปลาไหล มีคุณภาพน้ำอยู่ในช่วง “ปานกลางถึงไม่ดี” ถึง “ไม่ดี” (Meso-Eutrophic to Eutrophic condition) ซึ่งแตกต่างกับการประเมินโดยใช้ปัจจัยทางกายภาพและทางเคมี ที่ใช้การประเมินแบบ AARL – PC Score โดยบ่งบอกว่า ในอ่างเก็บน้ำบางพระ อ่างเก็บน้ำดอกกราย และ อ่างเก็บน้ำหนองปลาไหล มีคุณภาพน้ำอยู่ในช่วง “ดี – ปานกลาง” ถึง “ปานกลาง” (Oligo-Mesotrophic to Mesotrophic condition) ซึ่งจะแตกต่างกันอยู่ 1 ระดับ ผลการศึกษาในภาพรวมพบว่า สามารถใช้แพลงก์ตอนพืชเป็นตัวบ่งชี้คุณภาพน้ำเบื้องต้นสำหรับอ่างเก็บน้ำได้ อย่างไรก็ดี ควรมีการเพิ่มจำนวนการเก็บตัวอย่าง ในบริเวณจุดที่มีน้ำเข้ามาในอ่างเก็บน้ำมากขึ้น เพื่อความแม่นยำของผลที่ได้มากยิ่งขึ้น และสามารถประยุกต์เป็น ฐานข้อมูลเพื่อการบริหารจัดการคุณภาพน้ำสำหรับอ่างเก็บน้ำได้ต่อไป  Reservoirs are one of the most important freshwater sources for consumption, agriculture and industrial plants. But because of the closed water system, so the water in reservoir could not be circulated in/outside. This could lead to the water deterioration if the pollutants were contaminated. This research aimed to use the phytoplankton as an indicator of essential water quality at 3 reservoirs, Bangphra, Dokkrai and Nongplalai reservoir located in the eastern region of Thailand. The study period was 5 months (August – December 2020) and the monthly sample collection was carried out from the total of 9 stations. The phytoplankton samples were collected and then analyzed the dominant genus using the microscope. Some parameters of water samples were also investigated including DO, BOD, chlorophyll, nitrate, ammonia and phosphate. The water quality levels were analyzed by AARL-PP Scored method using the 3 dominants genus of phytoplankton and the AARL-PC Score method was also used. All results indicated 3 divisions, 21 genus of phytoplankton, including division Cyanophyta 9 genus, Chlorophyta 6 genus and division Chromophyta 6 genus. The results also indicated the water quality levels by AARL-PP Score method in BangPhra, DokKrai and NongPlaLai reservoir in the range of "moderate to pollute" to " pollute" (Meso-Eutrophic to Eutrophic condition). By AARL - PC Score method, the results of water quality levels were found to be in the range of “clean – moderate” to “moderate” (Oligo-Mesotrophic to Mesotrophic condition) which were one level difference. From the results in overall, the phytoplankton could be used as a basic indicator of water quality for reservoirs. However, the increasing number of water sample collections and inlet stations should be considered for the accuracy improvement. The results could also be used as the primary database in water quality management for the reservoir.