การประเมินพื้นที่อ่อนไหวจากสึนามิในจังหวัดภูเก็ตด้วยการวิเคราะห์แบบลำดับชั้นและระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์

Tsunami Susceptibility Area Assessment in Phuket Province Using Analytical Hierarchy Process and Geographic Information System

Abstract

จังหวัดภูเก็ตเป็นหนึ่งในจังหวัดพื้นที่ฝั่งอันดามันที่ได้รับความเสียหายจากเหตุการณ์เกิดคลื่นสึนามิที่เกิดเมื่อ พ.ศ. 2547 ปัจจุบันพื้นที่ชายฝั่งทะเลในจังหวัดภูเก็ตหลายแห่งถูกประกาศให้เป็นพื้นที่เสี่ยงภัยจากคลื่นสึนามิ แต่ข้อมูลพื้นที่ความอ่อนไหวจากสึนามิที่ใช้กับหน่วยงานในพื้นที่ยังไม่มีการปรับปรุงให้เป็นปัจจุบัน ข้อมูลพื้นที่เสี่ยงสูงดังกล่าวจัดทำขึ้นจากข้อมูล พื้นที่เสียหายจากเหตุการณ์สึนามิเมื่อ พ.ศ.2547 ที่แสดงผลไม่ครอบคลุมพื้นที่ชายฝั่งทั้งจังหวัด วัตถุประสงค์ของงานวิจัยนี้ คือ การวิเคราะห์พื้นที่อ่อนไหวจากสึนามิด้วยวิธีการวิเคราะห์แบบลำดับชั้น และระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์โดยวิเคราะห์จากข้อมูลปัจจัยเชิงพื้นที่ 5 ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับพื้นที่อ่อนไหวจากสึนามิ ได้แก่ ระยะห่างจากชายฝั่ง ความลาดชัน ธรณีสัณฐาน แนวกันภัยพิบัติและความสูงจากระดับ น้ำทะเลกลาง จากนั้นตรวจสอบความสอดคล้องเชิงพื้นที่กับข้อมูลพื้นที่เสี่ยงสูงที่จัดทำโดยหน่วยงานของรัฐที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน และนำข้อมูลพื้นที่อ่อนไหวดังกล่าวมาหาความสัมพันธ์กับข้อมูลการใช้ประโยชน์ที่ดิน ที่จำแนกไว้ 5 ประเภท คือ พื้นที่ป่าไม้ พื้นที่เกษตรกรรม พื้นที่น้ำ พื้นที่บ้านเรือนที่อยู่อาศัย และพื้นที่อื่น ๆ ผลการศึกษาพบว่า พื้นที่ส่วนใหญ่ของจังหวัดภูเก็ตเป็นพื้นที่ไม่มีความอ่อนไหวต่อสึนามิคิดเป็นพื้นที่ 280.25 ตารางกิโลเมตร ส่วนขนาดของพื้นที่อ่อนไหวระดับต่ำ ปานกลาง และสูง มีค่าเท่ากับ 124.40 ตารางกิโลเมตร 77.20 ตรารางกิโลเมตร และ 46.78 ตารางกิโลเมตร ตามลำดับ จากการตรวจสอบความถูกต้องของพื้นที่ พบว่า พื้นที่ได้รับผลกระทบจากสึนามิเมื่อ พ.ศ.2547 ทั้งหมดมีความสอดคล้องเชิงพื้นที่กับพื้นที่อ่อนไหวสูง ด้วยผลของขอบเขตของพื้นที่อ่อนไหวสูงมากกว่าพื้นที่เคยได้รับผลกระทบดังกล่าว เมื่อพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างพื้นที่อ่อนไหวจากสึนามิและข้อมูลการใช้ประโยชน์ที่ดินเชิงพื้นที่ พบว่าการใช้ประโยชน์ที่ดินที่ตั้งอยู่ในพื้นที่อ่อนไหวสูงมากที่สุดคือ พื้นที่บ้านเรือนที่อยู่อาศัย ด้วยขนาดพื้นที่ 17.86 ตารางกิโลเมตร (ร้อยละ 40.40 ของ พื้นที่อ่อนไหวสูงทั้งหมด) ในขณะที่พื้นที่ป่าไม้ พื้นที่น้ำ และพื้นที่เกษตรกรรม มีพื้นที่เพียงร้อยละ 34.61 11.94 และ 10.43 ของพื้นที่เสี่ยงสูงทั้งหมด ตามลำดับ ทั้งนี้หน่วยงานภาครัฐและหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง สามารถนำผลการวิเคราะห์ดังกล่าว ไปช่วยพัฒนาระบบการจัดการในด้านการวางแผน การป้องกันและบรรเทาสาธารณะภัย ควบคู่กับการเตือนภัยได้เช่นกัน  Phuket, a province located in Andaman coast, was damaged from Tsunami in 2004. Since then, several Phuket coastal areas have been announced to be risky areas from Tsunami. However, data of Tsunami susceptibility areas used in local government offices was not up to date. This research aims to analyse Tsunami susceptibility areas using analytical hierarchy process and geographic information system. Five spatial data, i.e., coastal proximity, slope, landforms, wave barrier and elevation, related to Tsunami susceptibilityareas were analyse. Subsequently, the obtained data were compared to the Tsunami data used in local government offices. The obtained data were then correlated to land use data, which were classified into five types, i.e., forest area, agriculturalarea, water area, residential area and other uses area. The results showed that areas in Phuket Province were mostly Tsunami non-susceptibility areas (280.25 km2). Low, intermediate and high Tsunami susceptibility areas were in a size of 124.40 km2, 77.20 km2 and 46.78 km2, respectively. The analysed data also revealed that all Tsunami damaged areas in 2004 were associated with high Tsunami susceptibility areas. When compared to land use data, residential area was located in highsusceptibility areas, with an areasizes 17.86 km2 (40.40% of high-susceptibility area), whereas forest, water and agricultural area covered 34.61%, 11.94% and 10.43% of the high-susceptibility area, respectivily. Nevertheless, government and related offices can use the analysed data from this research to develop planning management system and disaster prevention and mitigation system.