สัณฐานวิทยาและเซลล์พันธุศาสตร์ของปลาซิวข้าวสาร Oryzias minutillus และ O. mekongensis ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย

Morphology and Cytogenetics of Rice Fish, Oryzias minutillus and O. mekongensis in Northeast Thailand

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายในการศึกษาสัณฐานวิทยาและเซลล์พันธุศาสตร์ของปลาซิวข้าวสารสองชนิด คือ Oryzias minutillus และ O. mekongensis จากภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย กล่าวคือ O. minutillus เป็นปลาที่มีขนาดเล็ก โดยมีขนาดความยาวมาตรฐานสูงสุด 16.2 มิลลิเมตร มีจำนวนก้านครีบทวาร 15-21 ก้าน จำนวนก้านครีบท้อง 4-6 ก้าน จำนวนกระดูกสันหลัง 24-28 ข้อ มีจำนวนก้านครีบหางเท่ากับ i,3/4,i ปลา O. minutillus ในลุ่มน้ำมูลมีจำนวนโครโมโซม 2n เท่ากับ 42 คาริโอไทป์ประกอบด้วยโครโซมแบบอะโครเซนทริกจำนวน 21 คู่ จำนวนแขนโครโมโซมเท่ากับ 42 ส่วนในลุ่มน้ำโขง มีจำนวนดิพลอยด์โครโมโซม (2n) เท่ากับ 30 คาริโอไทป์ประกอบด้วยโครโมโซมแบบเมทาเซนทริกจำนวน 6 คู่ ซับเมทาเซนทริกจำนวน 1 คู่ และอะโครเซนทริกจำนวน 8 คู่ มีจำนวนแขนโครโมโซม เท่ากับ 44 สำหรับปลา O. mekongensis มีจำนวนก้านครีบทวาร 13-18 ก้าน จำนวนก้านครีบท้อง 5-7 ก้าน จำนวนกระดูกสันหลัง 26-28 ข้อ มีจำนวนก้านครีบหางเท่ากับ i,4/5,i และพบแถบสีส้ม-แดง ที่ขอบด้านบนและล่างของครีบหาง จำนวนดิพลอยด์โครโมโซม (2n) เท่ากับ 48 ลักษณะคริโอไทป์ประกอบด้วยโครโมโซมแบบเมทาเซนทริก 1 คู่ ซับเมทาเซนทริก 4 คู่ ซับเทโลเซนทริก 12 คู่ และอะโครเซนทริก 7 คู่ จำนวนแขนโครโมโซม เท่ากับ 58 ข้อมูลลักษณะสัณฐานวิทยาและเซลล์พันธุศาสตร์จะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาด้านอนุกรมวิธาน และวิวัฒนาการของปลาซิวข้าวสารต่อไป  The purpose of this study was to examine morphological and cytogenetic characters of two ricefishes, Oryzias minutillus and O. mekongensis from northeast Thailand. Oryzias minutillus is a relatively small species. Maximum standard length (SL) was 16.2 mm. The anal fin rays ranging from 15 to 21, pelvic fin rays ranging from 4 to 6, vertebrae ranging from 24-28 and principal caudal fin rays number i,3/4,i. The diploid chromosome number of O. minutillus from the Mae Nam Mun population had 2n = 42 chromosomes comprising of 21 acrocentric pairs. Chromosome arm number (NF) was 42. In contrast, O. minutillus from the Mae Nam Mekong population had 2n = 30 chromosomes, consisting of 6 metacentric, 1 submetacentric and 8 acrocentric pairs, NF was 44. O. mekongensis had anal fin rays ranging from 13 to 18, pelvic fin rays ranging from 5 to 7, vertebrae ranging from 26 - 28, principal caudal fin rays number i, 4/5, i, and had bright orange to orangish-red colorations at submarginal of the caudal fin. The diploid chromosome number of O. mekongensis was 2n = 48, comprising of 1 metacentric, 4 submetacentric, 12 subtelocentric and 7 acrocentric chromosome pairs; NF was 58. This morphological and cytogenetic data can be useful for further studies in taxonomy and evolutionary relationships of ricefish.