หน้าที่ครูในฐานะที่เป็นวิชาชีพ

Abstract

ผู้อ่านที่อยู่ในแวดวงการสอนคงคุ้นเคยกับคำว่า “หน้าที่ครู” เป็นอย่างดี หลายคนได้ฟังหรืออ่านเรื่องเกี่ยวกับหน้าที่ครูมาแล้ว หลายคนอาจจะแปลกใจว่า ทำไมผู้เขียนจึงได้เขียนเรื่องนี้ขึ้นมาอีก ทั้ง ๆ ที่เป็นเรื่องที่รู้และปฏิบัติกันเป็นประจำ ที่เป็นเช่นนี้ ก็เนื่องจากว่าในช่วงปี พ.ศ.2537-2538 ผู้เขียนได้ร่วมทำวิจัยให้กับสำนักงานคณะกรรมการข้าราชการครู (ก.ค.) เรื่อง การวิเคราะห์องค์ประกอบที่เหมาะสมในการประเมินผลการปฏิบัติงานของข้าราชการครูสายงานการสอน ได้อ่านร่างบทความเรื่อง หน้าที่ครู (Duties of the teacher) ของสคริเวน (Scriven, 1991) และนำมาใช้เป็นกรอบในการเปรียบเทียบองค์ประกอบของการประเมินผลการปฏิบัติงาน สำหรับข้าราชการครูสายงานการสอนของหน่วยงานระดับกรมในกระทรวงศึกษาธิการ ต่อมาผู้เขียนได้อ่านบทความฉบับสมบูรณ์ เรื่องหน้าที่ครู (Duties of the teacher) ของสคริเวน (Scriven, 1994) อีกครั้งหนึ่ง ทำให้ผู้เขียนเห็นประโยชน์ของบทความนี้ยิ่งขึ้น เพราะเขียนเรื่องหน้าที่ครู ในฐานะที่เป็นวิชาชีพอย่างเป็นระบบและครอบคลุมภาระหน้าที่ ซึ่งอยู่ในความรับผิดชอบของครู จึงแปลและเรียบเรียงออกมาเป็นภาษาไทย หน้าที่ครูจะช่วยให้การปฏิบัติงานของครูมีความชัดเจนยิ่งขึ้นและใช้เป็นหลักปฏิบัติในการเป็นครูที่ดี การเป็นครูที่ยิ่งใหญ่ ต้องมีความเชี่ยวชาญในวิชาชีพ เหมือนกับผู้เชี่ยวชาญ ในสาขาวิชาอื่น เช่น นักปฏิมากรรม นักฟิสิกส์ วิศวกร เป็นต้น ครูที่ดีเด่นต้องมีประสบการณ์ การทำงานด้วยความสามารถเป็นเวลายาวนาน จนกระทั่งรอบรู้ในเนื้อหาวิชา นักเรียน และบริบทของโรงเรียน ดังนั้น หน้าที่ครูสำคัญ 5 ประการ จึงไม่ใช่สิ่งที่ไกลเกินความจริง เพราะอย่างน้อยที่สุดในขั้นต่ำของแต่ละรายการ ครูก็สามารถปฏิบัติได้ แต่ไม่ได้หมายความว่า ครูทุกคนมีภาระหน้าที่ทุก ๆ เรื่องในแต่ละรายการ ครูที่ดีควรพยายามปฏิบัติหน้าที่ครูให้ได้มากที่สุด ครูที่ดีเด่น ต้องเป็นผู้มีความสามารถในหลาย ๆ เรื่อง หน้าที่ครูเป็นงานที่ผู้เขียน (สคริเวน : ผู้แปล) และนักศึกษาระดับบัณฑิตศึกษาที่เรียนวิชา การสัมมนาการประเมินผลบุคลากรทางการศึกษา ได้จัดทำขึ้น ต่อมาได้ให้ผู้เชี่ยวชาญด้านการสอน ผู้บริหารการศึกษา นักกฎหมาย ผู้ปกครองและนักเรียน (ในประเทศสหรัฐอเมริกาและประเทศออสเตรเลีย จำนวนหลายพันคนพิจารณาทบทวนอีกหลายครั้ง รายการหน้าที่ครูเหล่านี้ไม่ได้สร้างจากการวิเคราะห์งานหรือการสำรวจ งานที่ครูทำ แต่เป็นรายการหน้าที่ครูที่เป็นบรรทัดฐาน (normative list) ซึ่งอยู่ในความรับผิดชอบของครู เป็นสิ่งที่ครูควรรู้และปฏิบัติ แม้ว่าบางหน้าที่จะไม่สัมพันธ์กับสิ่งที่ครูรู้และปฏิบัติกันตามปกติ  รายการหน้าที่ ครูเหล่านี้ เหมาะกับครู ระดับชั้นประถมศึกษาและมัธยมศึกษา ถ้าปรับปรุงอีกเล็กน้อยก็นำไปใช้กับอาจารย์ระดับอุดมศึกษา นักการศึกษาที่ทำงานด้านการศึกษาผู้ใหญ่ หรือผู้ที่ทำงานด้านการศึกษานอกโรงเรียนได้