นิเวศระบาดวิทยาและพลวัตการแพร่ไวรัสเด็งกี่

Dengue virus eco-epidemiology and transmission dynamics

Abstract

ไวรัสเด็งกี่ทั้ง 4 ซีโรไทป์ เป็นเชื้อก่อโรคสำคัญที่สุดในกลุ่มอาร์โบไวรัสที่มียุงลายเป็นพาหะและเป็นสาเหตุของโรคที่เกิดจากไวรัสเด็งกี่ ได้แก่ ไข้เด็งกี่ ไข้เลือดออกเด็งกี่ และไข้เลือดออกช็อคเด็งกี่ ไวรัสเด็งกี่สามารถแพร่ กระจายในวงกว้างโดยเฉพาะในเขตร้อนชื้นของโลกรวมถึงประเทศไทย และทำให้ประชากรโลกเกือบหนึ่งในสามมีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ การแพร่ไวรัสเด็งกี่ของทั้งวัฏจักรป่าและวัฏจักรเมืองนั้นเป็นพลวัตตามธรรมชาติ ทั้งสอง วัฏจักรนี้แตกต่างกันโดยสิ้นเชิงทางนิเวศวิทยาและระบาดวิทยาเป็นผลที่เกิดขึ้นจากกระบวนการเปลี่ยนแปลงสภาพนิเวศสิ่งแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อประชากรยุงลาย กระบวนการทางวิวัฒนาการและความหลากหลายของไวรัสเด็งกี่และชนิดสัตว์เจ้าบ้านจำเพาะ และกระบวนการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากกิจกรรมต่าง ๆ ของมนุษย์ ความเข้าใจเกี่ยวกับความซับซ้อนทางนิเวศระบาดวิทยาของไวรัสเด็งกี่จึงเป็นพื้นฐานสำคัญสำหรับบุคลากรสาธารณสุขในระดับต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานเฝ้าระวัง ป้องกัน ควบคุมโรคที่เกิดจากไวรัสเด็งกี่ในหลายพื้นที่ซึ่งมีความซับซ้อนทางนิเวศระบาดวิทยาแตกต่างกันอย่างมากของประเทศไทย  Four serotypes of dengue virus are the most important arboreal Aedes-borne pathogens causing dengue diseases such as dengue fever, dengue hemorrhagic fever, and dengue shock syndrome. They are exclusively transmitted in the tropics including Thailand and cause almost one-third of the world population at risk of infections. Dengue virus transmission of both sylvatic and urban transmission cycles is dynamic in nature. Both cycles are absolutely different in their ecology and epidemiology as the result of ecological and environmental changes that influence Aedes populations, evolution and diversity of dengue viruses and their host ranges, and human activity-induced changes. Understanding eco-epidemiological complexes of dengue viruses is fundamental for different levels of public health personnel involved in surveillance, prevention and control of dengue diseases in different complex eco-epidemiological settings of Thailand.