การสร้างทักษะการรู้เท่าทันข่าวปลอมและการศึกษาเปรียบเทียบวิธีการสอน เรื่องการรู้เท่าทันข่าวปลอม

The Enhancement of Fake News Literacy Skills and the Comparison of Teaching Approaches for Fake News Literacy

Authors

  • ธวัชชัย ดวงไทย
  • วรัชญ์ ครุจิต

Keywords:

การรู้เท่าทัน, ข่าวปลอม, วิธีการสอน, Literacy, Fake news, Teaching methods

Abstract

งานวิจัยนี้มุ่งศึกษาองค์ความรู้เรื่องข่าวปลอมในต่างประเทศและประเทศไทย เเละเพื่อศึกษาเปรียบเทียบประสิทธิผลของวิธีการสอนที่แตกต่างกันเรื่องการรู้เท่าทันข่าวปลอม กลุ่มตัวอย่าง ได้เเก่ องค์ความรู้เรื่องข่าวปลอมจากต่างประเทศและประเทศไทยใน พ.ศ.2560-2564 และกลุ่มเยาวชนในเมืองและเยาวชนนอกเมือง ผลการศึกษาพบองค์ความรู้ด้านข่าวปลอม ได้แก่ 1) ประวัติ 2) นิยาม 3) คุณลักษณะ 4) ปัจจัยที่ทำให้ผู้รับสารหลงเชื่อ 5) วิธีการตรวจสอบ 6) ผลกระทบ 7) บทบาทของสถาบันต่อการแก้ปัญหา 8) กรณีศึกษา 9) กฎหมาย ด้านการเปรียบเทียบประสิทธิผลของวิธีการสอนที่แตกต่างกัน พบว่า คะแนนก่อนและหลังการอบรมรูปแบบเกม/บรรยาย/อภิปราย/ผสม ของเยาวชนในเมืองและเยาวชนนอกเมืองแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ซึ่งการอบรมรูปแบบบรรยายเหมาะสมกับเยาวชนในเมืองและการอบรมรูปแบบผสมเหมาะสมกับเยาวชนนอกเมือง โดยการอบรมรูปแบบผสมเป็นการอบรมที่ดีของเยาวชนทั้งสองกลุ่มทุกภาคส่วนควรสร้างองค์ความรู้เรื่องการรู้เท่าทันข่าวปลอมและตั้งศูนย์ตรวจสอบข่าวปลอม รัฐควรมีอำนาจในการบริหารจัดการแพลตฟอร์มดิจิทัล แพลตฟอร์มดิจิทัลควรมีความรับผิดชอบต่อสังคมและผู้ทรงอิทธิพลทางความคิดควรเป็นผู้ส่งสารที่ถูกต้อง ด้านการวิจัยควรศึกษารูปแบบการสอน/ภูมิภาค/อายุอื่น ๆ และวัดผลหลายครั้ง  This research focused on the knowledge of fake news in foreign countries and Thailand and compared the effectiveness of different teaching methods on fake news awareness. The sample group consisted of people with knowledge about fake news from foreign countries and Thailand in 2017–2021 and youth groups in the city and outside the city. The results of the study revealed that the knowledge of fake news is 1) History, 2) Definition, 3) Characteristics, 4) Factors that induce recipients to believe the message 5) Detection Method 6) Impact; 7) Institutional Role in Problem Solving 8) Case studies, and 9) Law. When evaluating the effectiveness of various teaching methods, it was discovered that the scores of urban and out-of-town youngsters before and after the game, lecture, discussion, or blended training were significantly different. It was statistically significant at the.05 level that lecture training was appropriate for urban youth and blended training was appropriate for out-of-town youth. The blended training was good for both groups of youth. All industries should increase their understanding of false news and set up a fake news detecting center. The government should have the authority to manage digital media. Social responsibility should be emphasized in digital media. and Influencers should be the right senders. Other teaching techniques, geographies, and ages should be investigated and measured several times for research purposes.

References

Nation TV. (2562). Facebook เปิดตัวโปรแกรมจัดการ “Fake news”. สืบค้นเมื่อวันที่ 29 ธันวาคม 2562, เข้าถึงได้จาก www.nationtv.tv/main/content/378747796

Voa Thai. (2562). ส่อเค้าวุ่น!? สภาอังกฤษตรวจสอบการลงประชามติ Brexit หลังพบหลักฐานรัสเซียอาจเกี่ยวข้อง. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 พฤศจิกายน 2562, เข้าถึงได้จาก www.voathai.com/a/russia-brexit-ro/ 4119802.html

Voice Online. (2560). เมียนมาเผยกองกำลังโรฮิงญาขู่ก่อเหตุรอบใหม่-ซูจีติงตุรกีเผยแพร่ข่าวปลอม. สืบค้นเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม 2562, เข้าถึงได้จาก www.voicetv.co.th/read/521662

กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม. (2564). “ดีอีเอส” โชว์ตัวเลขคนไทย แชร์ข่าวปลอมมากถึง 23 ล้านคน พบสื่อมวลชนให้ความสนใจปัญหาข่าวปลอมเพิ่มขึ้น. สืบค้นเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2566, เข้าถึงได้จาก www.mdes.go.th/news/detail/5095

กรุงเทพธุรกิจ. (2564). เช็ค 'ข่าวปลอม' เรื่องสุขภาพ 'ผู้สูงวัยไทย' หลงเชื่อมากที่สุด. สืบค้นเมื่อวันที่ 1 สิงหาคม 2566, เข้าถึงได้จาก www.bangkokbiznews.com/social/935482

คมสัน รัตนะสิมากูล, อัญมณี ภักดีมวลชน และกฤศ โตธนายานนท์. (2564). การรู้เท่าทันข่าวลวงในสื่อสังคมออนไลน์ของกลุ่มวัยรุ่นและกลุ่มผู้สูงอายุในเขตพื้นที่จังหวัดเชียงราย. วารสารการสื่อสารมวลชน, 9(2), 28-59.

โคแฟค. (2564). โคแฟคเปิดตัวเครือข่ายระดับภูมิภาค ขยายแนวร่วมตรวจสอบข่าวลวงสู่ท้องถิ่น. สืบค้นเมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2565, เข้าถึงได้จาก https://blog.cofact.org/cofact-network-07-12-64

เฉลิมชัย ก๊กเกียรติคุณ และธัญญนนทณัฐ ด่านไพบูลย์. (2561). ข่าวลวง : ปัญหาและความท้าทาย. วารสารวิชาการ กสทช. ประจำปี 2561, 2(2), 174-192.

ณัชชา สถาพรสถิต. (2561). การเปรียบเทียบแนวทางการสอนความรู้เท่าทันสื่อ: กรณีศึกษาของนักศึกษามหาวิทยาลัยอัสสัมชัญ. วารสารวิชาการนวัตกรรมสื่อสารสังคม, 5(1), 80-94.

ทิศนา แขมมณี. (2563). ศาสตร์การสอน องค์ความรู้เพื่อการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

นรภัทร ปลื้มวงศ์ และชุลีรัตน์ เจริญพร. (2566). การมีส่วนร่วมการจัดการข่าวปลอมของเครือข่ายชุมชนศึกษากรณี เครือข่ายเฝ้าระวังข่าวปลอมชีวิตวิถีใหม่ (New Normal). วารสารนวัตกรรมการศึกษาและการวิจัย, 7(1), 248-259.

นันทิกา หนูสม. (2560). ลักษณะของข่าวปลอมในประเทศไทยและระดับความรู้เท่าทันข่าวปลอมบนFacebook ของผู้รับสารในเขตกรุงเทพมหานคร (ปริญญามหาบัณฑิต). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยกรุงเทพ.

บีบีซี นิวส์ ไทย. (2562). อนาคตใหม่โต้กลับ หลัง อภิรัชต์ กล่าวหา "บางพรรค" ใช้ "ข่าวปลอม" หลอกเยาวชน. สืบค้นเมื่อวันที่ 29 ธันวาคม 2562, เข้าถึงได้จาก www.bbc.com/thai/thailand-49306786

ปริวัตร บุพศิริ. (2564). รูปแบบและพฤติกรรมการรับข่าวปลอมบนเฟซบุ๊กของกลุ่มคนเจนเนอเรชั่นเอ็กซ์และวาย. วารสารนิเทศศาสตร์ปริทัศน์, 25(3), 168-183.

พรรณวดี ชัยกิจ. (2563). สถานการณ์และผลกระทบของการแพร่กระจายข่าวปลอมที่เกี่ยวกับการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) และมาตรการป้องกันในประเทศไทย (ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). กรุงเทพ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

พรรษาสิริ กุหลาบ. (2563). แนวทางการจัดการกับการแพร่กระจายข่าวลวง ข้อมูลผิดพลาด และข้อมูลบิดเบือนทางสื่อออนไลน์. วารสารนิเทศศาสตร์ปริทัศน์, 24(3), 7-24.

พรรษาสิริ กุหลาบ. (2563). เปิดงานวิจัยสำรวจองค์ความรู้ข้อมูลลวงด้านสุขภาพการแพร่ระบาดของไวรัสข่าวสารกับผลกระทบต่อสุขภาวะสังคมไทย. สืบค้นเมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 2562, เข้าถึงได้จาก www.facebook.com/CofactThailand/videos/243517846881547/?v=243517846881547&external_log_id=fcdf60b3-c48f-43f3-9e28-6d88bd628770

พิณ พัฒนา. (2560). Fake News ข่าวปลอม ปัญหาใหญ่ของโลกอินเตอร์เน็ต. สืบค้นเมื่อวันที่ 3 มิถุนายน 2562, เข้าถึงได้จาก https://adaymagazine.com/global-7

ภาพร พุฒิธนกาญจน์ และเอกวิทย์ เธียรถาวร. (2563). แนวทางการพัฒนาการรู้เท่าทันข่าวปลอมทางสื่อออนไลน์ของนักศึกษาระดับปริญญาตรีในกรุงเทพฯ. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยรัตนบัณฑิต, 15(2), 173-182.

ภีรกาญจน์ ไค่นุ่นนา. (2559). รู้เท่าทันสื่อคือภารกิจพลเมือง. สงขลา: บริษัทเอสพริ้นท์.

มหาวิทยาลัยมหิดล. (2564). ผลสำรวจสถานการณ์การรู้เท่าทันสื่อ สารสนเทศและดิจิทัลของประชาชนไทย ปี พ.ศ. 2563-2564 . สืบค้นเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2565, เข้าถึงได้จาก www.songsue.co/wp-content/uploads/2021/02/แถลงข่าว-ผลสำรวจ-23.02.21_Final.pdf

รัตนาภรณ์ จอมมูล. (2563). มาตรการทางกฎหมายในการกำกับควบคุมข่าวปลอมทางการเมืองบนโลกไซเบอร์. CMU Journal of Law and Social Sciences, 13(1), 1-23.

วรัชญ์ ครุจิต. (2562). แนวทางการขับเคลื่อนความรู้เท่าทันสื่อสำหรับเด็กและเยาวชนในต่างประเทศและแนวทางสำหรับประเทศไทย. วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 14(1), 236-252.

ศูนย์วิเคราะห์ข้อมูลสำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์. (2565). รายงานผลการสํารวจพฤติกรรมผู้ใช้อินเทอร์เน็ตในประเทศไทย ปี 2565. สืบค้นเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2566, เข้าถึงได้จาก www.etda.or.th/getattachment/78750426-4a58-4c36-85d3-d1c11c3db1f3/IUB-65-Final.pdf.aspx

สมคิด สร้อยน้ำ. (2542). เอกสารประกอบการสอนหลักการสอน. อุดรธานี: สถาบันราชภัฏอุดรธานี.

สรานนท์ อินทนนท์. (2562). รู้เท่าทันข่าว. ปทุมธานี: บริษัท วอล์คออน คลาวด์ จำกัด.

สุนันทา แย้มทัพ และอรัญญา ศิริผล. (2564). ข่าวปลอมกับการทำงานของนักข่าวในยุคดิจิทัล. วารสารศาสตร์, 14(2), 120-144.

สุรชัย มีชาญ. (2547). ดัชนีความสอดคล้องระหว่างผู้ประเมิน. วารสารมนุษย์ศาสตร์และสังคมศาสตร์, 10(2), 113-126.

สุวิมล ว่องวาณิช และ นงลักษณ์ วิรัชชัย. (2546). แนวทางการให้คำปรึกษาวิทยานิพนธ์. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

เสาวภา ปัญจอริยะกูล. (2558). การวัดผลและประเมินผลการศึกษา. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่.

Ashley Seth. (2562). American journalism and “fake news”: examining the facts. United States: ABC-CLIO.

Axel Gelfert. (2561). Fake News: A Definition. Informal Logic, 38(1), 84-117.

Carla Mooney. (2561). Fake News and the Manipulation of Public Opinion. United States: Reference Point Press.

Claire Wardle. (2560). Fake news. It’s complicated. Retrieved 6 June 2563, from https://firstdraftnews.org/latest/fake-news-complicated

Don Fallis & Kay Mathiesen. (2562). Fake news is counterfeit news. Inquiry, 2562(1), 1502-3923.

Gordon Pennycook & David G. Rand. (2562). Lazy, not biased: Susceptibility to partisan fake news is better explained by lack of reasoning than by motivated reasoning. Cognition, 188(1), 39-50.

Hon Sophia S Balod & Michael Hameleers. (2562). Fighting for truth? The role perceptions of Filipino journalists in an era of mis- and disinformation. Journalism, 22(9), 2165-2453.

Rodolfo Leyva & Charlie Beckett. (2563). Testing and unpacking the efects of digital fake news: on presidential candidate evaluations and voter support. AI & SOCIETY, 2563(35), 969-980.

Shirley S Ho, Tong Jee Goh & Yan Wah Leung. (2561). Let’s nab fake science news: Predicting scientists’ support for interventions using the influence of presumed media influence model. Journalism, 23(4), 735-952.

Susan Siena & Tiffany Roman. (2565). Fighting Fake News: Using Peer Discussion Groups to Build News Media Literacy. Political Science Teacher, 55(4), 821-827.

Additional Files

Published

2024-01-16