ต้นโพธิ์: ต้นไม้เป็นที่ตรัสรู้

Abstract

         ต้นโพธิ์ (Bodhi Tree) เป็นต้นไม้ที่มีความสำคัญต่อพระพุทธศาสนาเป็นอย่างมาก เพราะเป็นต้นไม้แห่งการตรัสรู้ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า การตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าในภัทรกัปนี้ พระองค์ก็นั่งบำเพ็ญเพียรใต้ต้นไม้ จนได้บรรลุอนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ ซึ่งเราเรียกต้นไม้ที่พระพุทธเจ้าประทับนั่งในวันตรัสรู้ว่า “ต้นโพธิ์” ทุกวันนี้ผู้ที่มีความศรัทธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนานอกจากจะให้ความเคารพบูชาต่อต้นโพธิ์ต้นที่พระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้ว ยังให้ความสำคัญกับต้นโพธิ์ต้นอื่น ๆ อีกด้วย คือ จะไม่ตัด ไม่โค่นถ้าไม่จำเป็น         ต้นโพธิ์ หรือต้นพระศรีมหาโพธิ์ เดิมมีชื่อว่า อัสสัตถะ หรืออัศวัตถ์ มีชื่อทางวิทยาศาสตร์หรือชื่อเรียกที่เป็นภาษาอังกฤษว่า Ficus Religiosa สาเหตุที่ชื่อของต้นโพธิ์มีคำว่า religiosa อยู่ด้วยนั้น ก็เป็นเพราะคณะกรรมการตั้งชื่อทางพฤกษศาสตร์แห่ง Kew Garden ณ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษได้ให้เหตุผลว่า โพธิ์เป็นต้นไม้สำคัญทางศาสนา หรือเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งเป็นต้นไม้ที่ชาวพุทธ และชาวฮินดูให้ความเคารพนับถือเป็นอย่างมาก ชาวอินเดียเรียกชื่อต้นไม้ชนิดนี้ว่า Pipal Tree และชาวศรีลังกาเรียกว่า Bodhi Tree         คำว่า พระศรีมหาโพธิ์ หมายถึง ต้นไม้ที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าแต่ละพระองค์อาศัยประทับนั่งบำเพ็ญเพียรเพื่อตรัสรู้ ดังนั้น ต้นไม้ที่พระพุทธเจ้าประทับนั่งในวันตรัสรู้ ต้นไม้ต้นนั้นจะมีชื่ออย่างไรก็ตาม ก็จะมีชื่อเรียกว่า ต้นโพธิ์ เหมือนกันหมดต้นโพธิ์จากต้นแรกจนถึงต้นปัจจุบันนี้ แต่ละต้นมีอายุสั้นบ้าง ยาวบ้าง ซึ่งก็ขึ้นอยู่กับเหตุการณ์ของบ้านเมืองในยุคนั้น ๆ ด้วย ช่วงระยะเวลาของต้นโพธิ์แต่ละต้นที่อายุแตกต่างกันนั้น เป็นเพราะต้นโพธิ์ต้องเข้าไปเกี่ยวข้องกับความอิจฉาริษยาบ้าง การเมืองบ้าง ทั้ง ๆ ที่ต้นโพธิ์เป็นเพียงแค่ต้นไม้ต้นหนึ่งเท่านั้นต้นโพธิ์ ตั้งแต่ต้นที่ 1 ถึงต้นปัจจุบัน (ต้นที่ 4) มีประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวกับองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าโดยตรง ก็คือ ต้นที่ 1 ต้นที่ 2 และต้นที่ 3 เกี่ยวข้องกับพระมหากษัตริย์ทั้งที่เป็นชาวพุทธและเป็นชาวฮินดู ในประเทศอินเดีย ถ้าเป็นชาวพุทธก็ให้การยกย่อง ถ้าเป็นชาวฮินดูก็มุ่งที่จะทำลาย ส่วนต้นที่ 4 เกี่ยวข้องกับบุคคลที่ไม่ใช่ชาวอินเดีย แต่อย่างไรก็ตามต้นโพธิ์ทุกต้นถือว่า เป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวพุทธทั่วโลก และเป็นเป้าหมายของชาวพุทธที่จะต้องไปกราบนมัสการให้ได้ในชาตินี้