วัฒนธรรมไท-ลาวกับการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี : กรณีศึกษาลุ่มน้ำสงครามตอนกลาง

The Thai-Lao Culture and The Solution of Liver Fluke and Cholangiocarcinoma: A Case Study in The Middle Songkhram River Basin

Abstract

การศึกษาเรื่องวัฒนธรรมไท-ลาวกับการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี กรณีศึกษาลุ่มน้ำสงครามตอนกลาง มีวัตถุประสงค์ดังนี้ คือ 1) เพื่อศึกษาความเป็นมาของวัฒนธรรมการกินปลาดิบในอีสาน 2) เพื่อศึกษาวัฒนธรรมการกินปลาดิบของชุมชนในพื้นที่ที่สัมพันธ์กับปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดี และ 3) เพื่อศึกษาวัฒนธรรมไท-ลาวกับการแก้ไขปัญหาโรคพยาธิใบไม้ตับและมะเร็งท่อน้ำดีในภาคอีสาน วิธีการวิจัยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative) ผลการศึกษา พบว่าในภาคอีสานพบหลักฐานที่เกี่ยวข้องกับการกินปลาดิบหรือสุก ๆ ดิบ ๆ ตั้งแต่ยุคที่มีหลักฐานเป็นลายลักษณ์อักษร แสดงให้เห็นถึงความชุกชุมของปลาเกล็ดขาว และพบร่องรอยปลาดิบในวรรณคดีสำคัญของอีสานที่บันทึกด้วยอักษรไทน้อยและอักษรธรรมมีวัฒนธรรมชุมชนที่สัมพันธ์กับการกินปลาเกล็ดขาวดิบหรือสุก ๆ ดิบ ๆ และพบรูปแบบการถ่ายทอดวัฒนธรรมการกินทั้งในระดับบุคคล ระดับครอบครัว และระดับชุมชนหรือสังคม และพบว่า มิติทางวัฒนธรรมไท-ลาวกับการแก้ปัญหาทางวัฒนธรรมการกินนั้นมี 3 ระดับ คือ 1) ระดับการตระหนักรู้และความเข้าใจขั้นพื้นฐาน 2) ระดับการปรับเปลี่ยนและโต้แย้งคุณค่า แต่ประนีประนอมในทางปฏิบัติ และ 3) ระดับการสร้างการรับรู้แก่ชุมชนและสร้างการมีส่วนร่วมให้กับชุมชน  The objectives of this study of “The Thai-Lao Culture and the Solution of Liver Fluke and Cholangiocarcinoma: A Case Study in the Middle Songkhram River Basin” were to study: 1) the history of raw (cyprinoid) fish consumption culture in Isaan, 2) the raw (cyprinoid) fish consumption culture of communities in the study area related to problems of liver fluke and cholangiocarcinoma, and 3) Thai-Lao culture and problem solving of liver fluke and cholangiocarcinoma in Isaan. The qualitative research was used in this study. This research’s results have shown that evidence related to raw (cyprinoid) fish consumption culture has been found in Isaan since the era with written evidence showing the abundance of cyprinoid fish, and traces of raw cyprinoid fish eating had been found in the important literature of Isaan recorded with Tai Noi and Dharma characters. There was also a community culture that has been related to eating raw or partially cooked cyprinoid fish. In addition, the pattern of conveying eating culture was found in both individual level, family level, and community or social level. It was also found that in the Tai-Lao cultural dimension, the solutions of cultural eating problems were divided into 3 levels: 1) the level of awareness and basic understanding, 2) the level of modification and value argumentation but compromise in practice, and 3) the level of building awareness for the community and creating community participation.