นวัตกรรมทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็งพื้นฐานของประชาธิปไตย อัตลักษณ์ไทย: กรณีศึกษาจังหวัดชลบุรีในฐานะจังหวัดนำร่อง ภาคตะวันออก

Social Innovation for Cultivating Strong Community Rooted in Thai Identity Democracy: A Case Study of Chonburi Province as a Pioneer in Eastern

Authors

  • โอฬาร ถิ่นบางเตียว
  • บรรเจิด สิงคะเนติ
  • อมรรัตน์ กุลสุจริต
  • ธัช ขันธประสิทธิ์

Keywords:

นวัตกรรมทางสังคม, ชุมชนเข้มแข็ง, ประชาธิปไตยอัตลักษณ์ไทย, จังหวัดชลบุรี, Social Innovation, Strong Community, Thai Identity Democracy, Chonburi Province

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์หลักสามประการ ประการแรก เพื่อศึกษาสภาพปัญหาของจังหวัดชลบุรีในฐานะจังหวัดนำร่องของการพัฒนานวัตกรรมทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็ง ประการที่สอง เพื่อศึกษาและประเมินต้นทุนทางสังคมของเครือข่ายภาคีสาธารณะในการพัฒนานวัตกรรมทางสังคม เพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็ง และประการที่สาม เพื่อศึกษาแนวพัฒนานวัตกรรมทางสังคมเพื่อสร้างชุมชนเข้มแข็งของจังหวัดชลบุรี งานชิ้นนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสานระหว่างการวิจัยเชิงคุณภาพและการวิจัย เชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยมีการเก็บรวบรวมข้อมูลจากการลงพื้นที่ภาคสนาม การสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์ เชิงลึก และการสัมภาษณ์กลุ่ม โดยมีการวิเคราะห์ข้อมูลวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ สามารถสรุปผลจากการศึกษา ดังนี้ การเกิดขึ้นของเศรษฐกิจการเมืองแบบทุนนิยมในจังหวัดชลบุรีนำมาสู่ปัญหาที่ซับซ้อนส่งผลกระทบต่อประชาชนในวงกว้าง การพัฒนาที่ขาดความสมดุลระหว่างรัฐ ทุน และชุมชนท้องถิ่น สร้างความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจการเมือง ประชาชนระดับรากหญ้าไร้อำนาจทางเศรษฐกิจและการเมืองในการต่อรองกับรัฐ ทุน และกลไกของราชการรวมศูนย์ นอกจากนี้ เครือข่ายภาคีสาธารณะ มีต้นทุนทางสังคมที่เข้มแข็ง ขบวนภาคประชาชนมีการสร้างเครือข่ายที่หลากหลาย ในขบวนมีการเกื้อกูลซึ่งกัน มีความไว้วางใจต่อกัน ขบวนภาคประชาชนมีความหวัง และความฝันในการสร้างประชาธิปไตย ฐานรากของประชาชนเป็นทุนสำคัญในการขับเคลื่อนพลังทางสังคม และยิ่งไปกว่านั้น เครือข่ายภาคีสาธารณะในฐานะหุ้นส่วนการพัฒนาให้ความสำคัญกับการพัฒนาพื้นที่แบบบูรณาการร่วมกันของหน่วยงานภาคีในจังหวัดชลบุรีที่จะดำเนินการผ่านสภาพลเมืองจังหวัดในฐานะ “พื้นที่สาธารณะ” หรือ “สภาพลเมืองจังหวัด” ที่จะช่วยกันส่งเสริมให้เกิดการพัฒนาจังหวัดจากฐานรากของชุมชนที่มีการบูรณาการร่วมกันของหุ้นส่วนการพัฒนาจังหวัด  This study has three primary objectives: firstly, to examine the problematic conditions within Chonburi Province, designated as a pilot area for developing social innovations aimed at fostering a strong community; secondly, to evaluate the social costs associated with public partner networks engaged in creating social innovations to build resilient communities; and thirdly, to explore guidelines for developing social innovations that promote robust community development within Chonburi Province. The study employed qualitative research methods and participatory action research, including field visits, observations, interviews, and group discussions. Data was analyzed and analyzed qualitatively. The findings highlight several significant points: the emergence of a capitalist political economy in Chonburi Province has led to multifaceted issues affecting the general population, including imbalanced development among the state, capital, and local communities, resulting in economic and political inequalities that leave grassroots individuals without negotiating power with the state, capital, and centralized bureaucratic mechanisms. Additionally, public partner networks exhibit strong social capital, fostering diverse networks characterized by mutual support, trust, and a hopeful vision for grassroots democracy, which serve as a pivotal force in driving social empowerment. Moreover, as developmental collaborator, public partner networks emphasize integrated area development in collaboration with partner agencies in Chonburi Province. This collaboration is facilitated through the Provincial Citizens Council, acting as the 'public space' or 'Provincial Citizens Council’ for integrated community development partners to advance the province's development.

References

กิติพัฒน์ นนทปัทมะดุล. (2546). การวิจัยเชิงคุณภาพในสวัสดิการสังคม: แนวคิดและการวิจัย. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

เกรียงไกร กางกำจัด. (2566, 1 ธันวาคม). เลขาธิการศูนย์พัฒนาการเมืองภาคพลเมือง สถาบันพระปกเกล้า จังหวัดชลบุรี. สัมภาษณ์.

จิรายุทธ์ สีม่วง. (2566, 13 พฤศจิกายน). เครือข่ายนักวิชาการ. สัมภาษณ์.

จิรายุทธ์ สีม่วง. (2560). ข้อเสนอใหม่ของการพัฒนาอุตสาหกรรมพื้นที่ชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ในมุมมองของรัฐ : บทวิพากษ์โครงการระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก (EEC) ในเชิงเศรษฐศาสตร์การเมือง. วารสารวิทยาลัยสงฆ์นครลำปาง, 6(2), 224-243.

ชัยณรงค์ เครือนวน และพิมพ์ประไพ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา. (2564). เศรษฐศาสตร์การเมืองว่าด้วยการพัฒนา : ศึกษาการพัฒนาเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก. วารสารพัฒนาสังคม, 23(ตุลาคม), 88-105.

ชัยณรงค์ เครือนวน. (2566, 10 พฤศจิกายน). เครือข่ายนักวิชาการ. สัมภาษณ์.

ชัยยนต์ ประดิษฐศิลป์ และชัยณรงค์ เครือนวน. (2557). โครงสร้างอำนาจและการกระจุกตัวของความมั่งคั่งในท้องถิ่น : กรณีศึกษาจังหวัดแห่งหนึ่งในภาคตะวันออก โครงสร้างอำนาจและการสะสมทุนในจังหวัดแห่งหนึ่ง. ใน ผาสุก พงษ์ไพจิตร, สู่สังคมไทยเสมอหน้าการศึกษาโครงสร้างความมั่งคั่งและโครงสร้างอำนาจเพื่อการปฏิรูป. กรุงเทพฯ: มติชน.

ธเนศ วงศ์ยานนาวา. (2549). ฐานทางความคิดของ “ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ”. วารสารสถาบันพระปกเกล้า, 4(3), วันที่ค้นข้อมูล 5 ธันวาคม 2566, เข้าถึงได้จากhttps://kpi.ac.th/media/pdf/M7_101.pdf

บรรเจิด สิงคะเนติ. (2565). นวัตกรรมชุมชนเข้มแข็งฐานรากประชาธิปไตยอัตลักษณ์ไทย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์เดือนตุลา.

แผนพัฒนาจังหวัดชลบุรี พ.ศ.2566-2570. (ม.ป.ป.). เข้าถึงได้จาก http://www.chonburi.go.th/website/info_organ/about5

แผนยุทธศาสตร์การพัฒนาชุมชนของขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี. (2566). เอกสารประกอบการประชุมขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี. ม.ป.ท.

ฤทธี ธาราดล. (2566, 25 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี. สัมภาษณ์.

ฤทธี ธาราดล และเนาวรัตน์ พุทธา. (2566, 25 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี.สัมภาษณ์.

วิสัยทัศน์สภาพลเมืองชลบุรี : พื้นที่กลางประชาธิปไตยฐานราก. (2566). เอกสารประกอบการสัมมนาศูนย์ประสานขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรีเพื่อประเมินสถานการณ์จังหวัดจัดการตนเอง. ม.ป.ท.

สกฤติ อิสริยานนท์. (2566, 15 พฤศจิกายน). เครือข่ายนักวิชาการ. สัมภาษณ์

สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน). (2565). การพัฒนาชุมชนเข้มแข็ง พี่งพาตนเองและเท่าทันต่อการเปลี่ยนแปลง โดยอาศัยการดำเนินงานอย่างบูรณาการ. กรุงเทพฯ: สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว).

สมนึก จงมีวศิน. (2560). เอกสารประกอบการบรรยายจาก “เครือข่ายคัดค้านท่าเรือฯ” สู่ “วาระเปลี่ยนตะวันออก” เปลี่ยน ME เป็น WE กลไกการขับเคลื่อนเครือข่ายยกระดับจาก “ประเด็น” สู่ภูมิภาค. เครือข่ายประชาชนคัดค้านการก่อสร้างท่าเรือแหลมฉบังขั้นที่สามเครือข่ายเพื่อนตะวันออกวาระเปลี่ยนตะวันออก. ม.ป.ท.

เครือข่ายขบวนองค์กรชุมชน. (2566, 25 พฤศจิกายน). สัมภาษณ์กลุ่ม.

สุกลภัทร ใจจรูญ และวธีร์ลาธกรณ์ พนัสอัมพร. (2566, 5 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี. สัมภาษณ์.

สุชาติ ประสิทธิ์รัฐสินธุ์. (2550). ระเบียบวิธีการวิจัยทางสังคมศาสตร์. กรุงเทพฯ: เฟื่องฟ้า พริ้นติ้ง

สุภางค์ จันทวานิช. (2546). การวิจัยเชิงคุณภาพ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

อมรา เงินเจือ และธนรัตน์ เตชะมา. (2566, 9 พฤศจิกายน). แกนนำขบวนองค์กรชุมชนจังหวัดชลบุรี.

สัมภาษณ์.

อุษา ดวงสา (ผู้แปล). (2537). การวิจัยเชิงคุณภาพ: ทฤษฎีและการประยุกต์ใช้ในการศึกษาและสังคมสมัยใหม่. กรุงเทพฯ: สภาวิจัยแห่งชาติ.

เอนก เหล่าธรรมทัศน์. (2555). การกระจายอำนาจ = การคืนอำนาจ สู่การจัดการตนเองของชุมชนท้องถิ่นและสังคม. นนทบุรี : สำนักงานปฏิรูป (สปร.).

โอฬาร ถิ่นบางเตียว. (2565). โครงสร้างอำนาจและการเมืองของการเลือกตั้งสมาชิกสภาเทศบาลและนายก เทศมนตรีในจังหวัดชลบุรี พ.ศ. 2564. วารสารรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 7(2), 29-45.

โอฬาร ถิ่นบางเตียว. (2554). พัฒนาการของโครงสร้างอำนาจท้องถิ่นในภาคตะวันออก : วิเคราะห์ในเชิงเศรษฐศาสตร์การเมือง. ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต, คณะรัฐศาสตร์, มหาวิทยาลัยรามคำแหง.

Buechler, S. M. (2010). Understanding social movements: theories from the Classical Era to the present. New York: Boulder, CO, Paradigm Publishers.

Bernhard, M., Tzelgov, E., Jung, D.-J., Coppedge, M., & Lindberg, S. I. (2015). The Varieties of Democracy Core Civil Society Index. Gothenburg: The Varieties of Democracy Institute.

Creswell, J. W. (2007). Qualitative Inquiry & Research Design. London: Sage.

Habermas, J. (1989). The Structural Transformation of the Public Sphere: An Inquiry into a Category of Bourgeois Society. (T. Burger, Trans). Cambridge: MIT Press.

Habermas, J. (1994). Three Normative Models of Democracy. Constellations, 1(1), pp. 1-10.

Held, D. (2006). Models of Democracy (3rd edition). Cambridge: Polity.

Narayan, D., & Pritchett, L. (1999). Cents and Sociability: Household Income and Social Capital in Rural Tanzania. Economic Development and Cultural Change, 47(4), pp.871-897.

Newton, K. (2001). Trust, Social Capital, Civil Society, and Democracy. International Political Science Review, 22(2), pp. 201-214.

Putnam, R. D. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York: Simon & Schuster.

Singleton, R. A., & Bruce, C. S., (2005). Approaches to Social Research (Fourth Edition). New York: Oxford University Press.

UN. (2021). The sustainable development goals report 2021. Retrieved 2023, 25 November, from https://unstats.un.org/sdgs/report/2021/The-Sustainable-Development-Goals-Report-2021.pdf

Yvonna S. Lincoln, & Guba, Egon G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverley Hills: Sage Publications.

ilaw. (2562). EEC เขตเศรษฐกิจพิเศษสำหรับใคร?. [เว็บบล๊อก]. สืบค้นจาก https://ilaw.or.th

Downloads

Published

2024-07-02