ไวเทลโลเจนิน: ตัวชี้วัดทางชีวภาพสำหรับการปนเปื้อนสารรบกวนการทำงาน ของต่อมไร้ท่อในแหล่งน้ำ

Abstract

ไวเทลโลเจนิน (Vitellogenin, VTG)  เป็นโปรตีนในพลาสมาของปลาที่ออกลูกเป็นไข่  สังเคราะห์ขึ้นในตับของปลาเพศเมียภายใต้การควบคุมของฮอร์โมนเอสโตรเจน  ถูกนำมาใช้เป็นตัวชี้วัดทางชีวภาพในการรับสัมผัสต่อสารรบกวนการทำงานของต่อมไร้ท่อ (Endocrine Disrupting Chemicals, EDCs) ในสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะในปลาเพศผู้และปลาวัยอ่อน  เนื่องจากเมื่อปลารับสัมผัสกับสารรบกวนการทำงานของต่อมไร้ท่อจะถูกชักนำให้สร้างไวเทลโลเจนิน เช่นเดียวกับที่เกิดขึ้นในปลาเพศเมีย จึงนิยมใช้ผลการชักนำให้เกิดไวเทลโลเจนินในปลาเพศผู้หรือปลาวัยอ่อนนี้ มาบ่งชี้ถึงสภาวะการปนเปื้อนสารรบกวนการทำงานของต่อมไร้ท่อในแหล่งน้ำได้   การตรวจสอบไวเทลโลเจนินในพลาสมาปลาทำได้โดยการวัดไวเทลโลเจนินโดยตรง โดยเทคนิคทางแอนติบอดี เช่น Western blot และ ELISA เป็นต้น  หรือตรวจสอบทางอ้อมจากไลโปไกลโคฟอสโฟโปรตีนของไวเทลโลเจนิน โดยเทคนิคอัลคาไลน์เลบายล์ฟอสฟอรัส หรือการย้อมสีใน Native-PAGE นอกจากนี้ยังมีการตรวจสอบระดับการแสดงออกของยีนที่ควบคุมการสร้างไวเทลโลเจนินในเซลล์ตับ ด้วยเทคนิคทางชีวโมเลกุลต่าง ๆ ซึ่งทำให้ทราบถึงสภาวะการปนเปื้อนสารเคมีกลุ่มนี้และประเมินถึงผลกระทบที่พบในสัตว์น้ำต่อไปVitellogenin (VTG) is plasma protein of oviparous fishes. It is synthesized by the liver of female fish in response to circulating endogenous estrogen. VTG is usually use as biomarker for exogenous estrogen exposure especially in male and juvenile fish. Because, after male or juvenile fishes exposed to these endocrine disrupting chemicals (EDCs), VTG were raised and released into circulations in the same manner as it was occurred in mature females. So, it could be use the induction of VTG in male or juvenile fishes to indicate estrogenic-EDCs pollutions in aquatic area. The VTG in fish plasma can be detected directly by immunoassay such as Western blot or ELISA. The indirect detection method by alkali labile phosphorus, Native-PAGE protein staining for the properties of lipoglycophosphoprotein of VTG. Furthermore, the detection of gene expression of VTG in liver by molecular techniques is also used for detection of the EDCs pollution and for further assesses the adverse effect in aquatic organisms