การระบุชนิดเห็ดพิษและเห็ดรับประทานได้ด้วยลักษณะสัณฐานวิทยาภูมิปัญญาท้องถิ่นและการแพร่กระจายในประเทศไทย

Identification by Morphological and Local Wisdom and Distribution of Poisonous and Edible Mushroom in Thailand

Abstract

งานวิจัยนี้มีจุดประสงค์เพื่อทำการศึกษาและรวบรวมตัวอย่างเห็ดพิษและเห็ดรับประทานได้ในพื้นที่ป่าธรรมชาติและป่าชุมชน จำนวน 15 แห่ง จากทั้งหมด 12 จังหวัด ได้แก่ เชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน น่าน มหาสารคาม อุบลราชธานี ยโสธร เลย มุกดาหาร สกลนคร บุรีรัมย์ และสุราษฎร์ธานี โดยทำการสำรวจในป่าชุมชนที่ชาวบ้านมีการเก็บเห็ดป่ามารับประทานและมาจำหน่ายในตลาดท้องถิ่น ในช่วงฤดูฝนระหว่างเดือนมิถุนายน 2561 ถึงเดือนกรกฎาคม 2563 นำตัวอย่างเห็ดพิษและเห็ดรับประทานได้นำมาศึกษาในห้องปฏิบัติการเพื่อระบุชนิดโดยใช้ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและโครงสร้างที่สำคัญร่วมกับการรวบรวมข้อมูลการจำแนกชนิดของเห็ด ตามภูมิปัญญาท้องถิ่นจากชาวบ้านในชุมชน ผลการศึกษาพบเห็ดทั้งสิ้น จำนวน 25 วงศ์ 51 สกุล 120 แทกซา โดยพบว่าเห็ดสกุล Amanita พบจำนวนชนิดมากที่สุด 22 ชนิด รองลงมาคือเห็ดสกุล Russula พบ 20 ชนิด ตามลำดับ ในจำนวนนี้พบเห็ดพิษทั้งสิ้น 37 ชนิด พบเห็ดพิษในวงศ์ Amanitaceae มากถึง 12 ชนิด รองลงมาคือวงศ์ Agaricaceae พบ 6 ชนิด จากข้อมูลวิจัยเห็นได้ชัดว่าสามารถ พบการเจริญของเห็ดพิษและเห็ดรับประทานได้บางชนิดมีลักษณะทางสัณฐานวิทยาที่คล้ายคลึงกัน ได้แก่ เห็ดหัวกรวดครีบเขียวคล้ายกับเห็ดนกยูง เห็ดหมวกจีน คล้ายกับเห็ดปลวกหรือเห็ดโคน เห็ดระงากขาวพิษคล้ายกับเห็ดระโงกขาว เห็ดระงากดำพิษคล้ายกับ เห็ดระโงกไส้เดือน เห็ดผึ้งเลือดคล้ายกับเห็ดผึ้งทามหรือเห็ดห้า เห็ดถ่านเลือดคล้ายกับเห็ดถ่านใหญ่ เห็ดก้อนฝุ่นเหลืองทองพิษคล้ายกับ เห็ดหำฟาน เห็ดพิษก้านเทาคล้ายกับเห็ดตีนแฮด เห็ดบานค่ำคล้ายกับเห็ดโคนน้อย และเห็ดคันร่มชมพูพิษคล้ายกับเห็ดปลวกจิก ทำให้การแยกประเภททำได้ยากหากผู้เก็บไม่มีความชำนาญ ดังนั้นผู้เก็บเห็ดป่ามาจำหน่ายและผู้บริโภคควรสังเกตให้รอบคอบ เพื่อป้องกันอันตรายจากการได้รับพิษจากเห็ด ในช่วงฤดูฝนหากผู้ที่เก็บเห็ดมารับประทานเองหรือนำไปจำหน่ายในตลาดท้องถิ่นขาดความรู้ ที่จะสามารถจำแนกชนิดของเห็ดที่รับประทานได้ก็จะมีโอกาสเก็บเห็ดพิษมารับประทานทำให้เป็นอันตรายต่อตัวเองและผู้อื่นได้  This work aimed to study and gather poisonous and edible mushroom specimens from 15 sites of natural and community forests located in 12 Provinces of Thailand; Chiang Mai, Chiang Ria, Mae Hong Son, Nan, Maha Sarakham, Ubon Rachathani, Yasothon, Loei, Mukdahan, Sakon Nakon, Burirum and Surat Thani. Community forests where the local peoples collected edible mushroom for their food and sale in the local market were surveyed. All mushroom specimens were collected from June 2018 to July 2020 intherainy season. The mushroom specimens were morphologically identified and combined with the local wisdom data for classification from villagers. This study, found 25 families, 51 genera and 120 species, were found. Among of them, the highest number of species (22 species) belonged to the genus Amanita were, followed by 20 species from the genus Russula. Poisonous mushroom were represented by thirty-seven species, among of them, 12 species belonged to Amanitaceae and 6 species belonged to Agaricaceae. The result of this study infers that the poisonous and edible mushrooms are morphological similar in some speciessuch as Chlorophyllum molybdites and Macrolepiota gracilenta, Inosperma cf. virosum and Termitomyces sp., Amanita exitialis and Amanita princeps, Amanita brunneitoxicaria and Amanita vaginata, Leccinum sp. and Phlebopus braunii, Russula subnigricans and Russula adusta, Scleroderma sinnamariense and Mycoamaranthus cambodgensis, Cantharocybe virosa and Macrocybe crassa, Psathyrella candolleana and Coprinus fibrillosus, Entolomasp. and Termitomyces clypeatus. They arevery difficult to identify without expertise, therefore, the local peoples arecareful to collecting poison mushroom. In the rainy season if the local peoples lack theknowledge to classify of edible mushroomsthere is risk that they might harmful to themselves and other consumers.