ลักษณะทางเศรษฐกิจและสังคมของชุมชนที่เกี่ยวข้องกับคุณภาพน้ำและการใช้ประโยชน์จากป่าริมน้ำในพื้นที่ลุ่มน้ำพระปรง จ.สระแก้ว
Socio-Economic Characteristics of Community Relating to Water Quality and Riparian Forest Utilization in the Phra Prong Basin, Sa Kaeo Province
Keywords:
คุณภาพน้ำ, เศรษฐกิจและสังคม , ลุ่มน้ำพระปรง, water quality, socio-economic, Phra Prong BasinAbstract
การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์สำคัญ 2 ประเด็นคือ ศึกษาคุณภาพน้ำพื้นที่ลุ่มน้ำพระปรง และวิเคราะห์ลักษณะ เศรษฐกิจและสังคมของชุมชนในพื้นที่ลุ่มน้ำพระปรง จ.สระแก้ว ทำการเก็บข้อมูลคุณภาพน้ำใน 2 ช่วง เวลา คือ ช่วงฤดูแล้ง (เมษายน 2561) และช่วงฤดูฝน (สิงหาคม 2561) ในพื้นที่การใช้ประโยชน์ที่ดินทั้งหมด 4 ประเภท ได้แก่ พื้นที่ป่าริมคลอง สวน ป่ายูคาลิปตัส ไร่อ้อย และวนเกษตร โดยดัชนีชี้วัดคุณภาพน้ำที่ทำการศึกษาได้แก่ อุณหภูมิ (temperature) ปริมาณออกซิเจน ละลายน้ำ (DO) ค่าความโปร่งใสของน้ำ (transparency) ค่าปริมาณออกซิเจนที่ต้องการเพื่อใช้ไปในกระบวนการต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิตทั้งหมด (BOD) ค่าความเป็นกรดด่าง (pH) ปริมาณสารหนู (As) และสังกะสี (Zn) ในแหล่งน้ำ ผลการศึกษาพบว่า ดัชนีคุณภาพน้ำส่วนใหญ่อยู่ในเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพน้ำผิวดิน เมื่อวิเคราะห์ความสัมพันธ์ทางสถิติพบว่าแต่ละการใช้ประโยชน์ที่ดินไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญ ในขณะที่เมื่อเปรียบเทียบระหว่างฤดูกาลพบว่าค่า transparency As และ Zn แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (t-test, p< 0.01) สำหรับข้อมูลลักษณะทางเศรษฐกิจและสังคมพบว่า ผู้ตอบแบบสอบถาม มีรายได้เฉลี่ยต่อเดือนส่วนใหญ่อยู่ระหว่าง 5,001 –10,000 บาท ส่วนใหญ่เคยเข้าไปใช้ประโยชน์จากป่าริมคลองพระปรง โดยผลผลิตจากป่าจะเป็นพวกพืชอาหาร เห็ด หน่อไม้รวมไปถึงการทำประมงพื้นบ้าน และการนำไปใช้ประโยชน์บริโภคในครัวเรือน การใช้ประโยชน์น้ำจากคลองพระปรงส่วนใหญ่เพื่อการอุปโภค สำหรับการใช้น้ำจากคลองพระปรงปัญหาที่พบ มากที่สุด คือ น้ำขุ่น ด้านความรู้ความเข้าใจต่อความสำคัญของป่าริมน้ำประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมพบว่า ส่วนใหญ่เห็นความสำคัญของป่าริมน้ำที่ช่วยให้เกิดสมดุลของระบบนิเวศ ทางด้านสังคมพบว่าส่วนใหญ่เห็นด้วยว่าป่าริมน้ำเป็นพื้นที่สาธารณะที่ประชาชน สามารถเข้าไปใช้ประโยชน์ได้ และประเด็นทางด้านการใช้ประโยชน์พบว่าส่วนใหญ่เห็นว่าป่าริมน้ำเป็นแหล่งสร้างรายได้และแหล่งอาหารให้แก่ครัวเรือน This study aimed to analyze the water quality on Phra Prong Basin and economic and social analysis of communities in the Phra Prong Basin, Sa Kaeo Province. The quality data was collected during two periods: the dry season (April 2018) and the rainy season (August 2018) in all four types of land use areas: forest, eucalyptus plantation, sugar cane plantation and agroforest. The water quality indicators used in this study were temperature, DO, transparency, BOD, pH, arsenic (As) and zinc (Zn). The results showed that most of the water quality indicators were within the water quality standards. The statistical relationship analysis showed that each land use had no significant. On the other hand, when comparing seasons, the transparency, arsenic (As) and zinc (Zn) were statistically significant (p<0.05 and p<0.01). Socio-economic data showed that most of the respondents had average monthly income from 5,001 -10,000 bahtand used to make use of riparianforests for forest products such as food, mushrooms, bamboo shoots, as well as local fisheries for household use. Water from the Phra Prong River was mostly used for consumptionand the most common problem from using water consumption was the turbidity. The results of the questionnaireson environmental cognition found that knew the importance of riparianforests to help achieve the ecological balance. For the social issue, most of them knew that riparianforests are public areas that everyone can use. In terms of utilization, most of them knew that riverside forests are a source of income and food for their households.References
Chaloyasak, P. (2001). Seasonal Variation of Plankton in the Tha-Chin River. M.S. Thesis, Kasetsart University. (in Thai)
Department of Land. (2016). Land for the common use of the people. Retrieved January 5, 2021, from https://www.dol.go.th/Pages/https://www.dol.go.th/Pages/
Ellen, H. & Markells, S. (2005). Riparian Buffer Zones: Functions and Recommended Widths. Yale School of Forestry and Environment Studies.
Fischer, R.A. & Fischenich, J.C. (2000). Design recommendations for riparian corridors and vegetated buffer strips. U.S. Army Engineer Research and Development Center, Environmental Laboratory. Vicksburg, MS.
Fred, H. E. & Gordon, H. R. (2007). Riparian and Aquatic Habitats of the Pacific Northwest and Southeast Alaska: Ecology, Management History, and Potential Management Strategies. Department of Agriculture Forest Service.
Hofwegen, P.J. M. van & Jaspers, F. G.W. (1999). Analytical Framework for Integrated Water Resources Management, Guidelines for Assessment of Institutional Frameworks. Rotterdam: A.A. Balkema.
Land Development Department. (2020). Land use data. Retrieved March 21, 2021, from https://www.ldd.go.th/www/lek_web/web.jsp?id=18662
Malee, A. (2012). Basic water characteristic. National institute of coastal aquaculture. Department of Fisheries. Retrieved January 2, 2021, from http://www.nicaonline.com/index.php.
Meteorological Department. (2018). Meteorological data (Aranyaprathet Station). Meteorological Department. (in Thai)
Moungsrimuangdee, B., Kanin, W., Larpkern, P. & Kosuwan, S. (2015). Species diversity and forest cover changes of Khlong Phra Prong, Sa Kae Province. In Ecological Knowledge for Sustainable Management, 22–23January 2015 (pp. 160 –168). Phitsanulok, Thailand. Thai Forest Ecological Research Network (T-Fern). (in Thai)
Office of the National Water Resources. (2021). Royal Decree Designating Watershed, B.E. 2021. Retrieved January 2, 2021, from http://www.onwr.go.th/?page_id=9893
Pollution Control Department. (2003). Water quality criteria suitable for aquatic life. Water quality standards. Retrieved January 2, 2021, from http://pcd.go.th/info_serv/reg_std_water06.html#s1
Pollution Control Department. (2013). Water quality standards in surface water source. Water quality standards. Retrieved January 2, 2021, from http://pcd.go.th/info_serv/reg_std_water05.html#s3
Rattanapaiboon, W. (2015). Heavy Metal Absorption Efficiency of Water Spinach (Ipomoea aquatica Forsk) Culturing in the Tha Chin River System at Middle and Lower. M.S. Thesis, Kasetsart University. (in Thai)
Wang, M., Duan, L., Wang, J., Peng, J. & Zheng, B. (2020). Determining the width of lake riparian buffer zones for improving water quality base on adjustment of land use structure.
Wenger seth. 1999. A review of the scientific literature on riparian buffer width, extent and vegetation. Institute of Ecology, University of Georgia, Athens, Georgia.
Yaisamut, O., & Aoumjaiboon, W. (2014). Basic geochemistry data, Sa Kaeo Province. Department of mineral resources. (in Thai)
Yossan, S., & Moonsin, P. (2015). Using Dominant Phytoplankton as a Bioindicator of Water Quality in Huay Samran, Sisaket Province. KMUTT Research & Development Journal, 38(3), 295-305. (in Thai)
